|
| चित्र = Helen_KellerA.jpg|right|thumb|हेलन ऍडम्स केलर
| चित्र_आकारमान =
| चित्रशीर्षक = हेलन ॲडम्सअॅडम्स केलर
| चित्रशीर्षक_पर्याय =
| जन्मनाव = हेलन ॲडम्सअॅडम्स केलर
| जन्म_दिनांक = [[जून २७]], [[इ.स. १८८०]]
| जन्म_स्थान = टस्कंबिया, [[अलाबामा]], [[अमेरिकेची संयुक्त संस्थाने]]
| अपत्ये =
| वडील = [[आर्थर केलर]]
| आई = [[केट ॲडम्सअॅडम्स]]
| नातेवाईक =
| पुरस्कार = [[प्रेसिडेंशियलप्रेसिडेन्शियल मेडल ऑफ फ्रिडमफ्रीडम]]
| स्वाक्षरी = helen_keller_signature.svg
| स्वाक्षरीशीर्षक_पर्याय =
| संकीर्ण =
}}
डॉ. '''हेलन ॲडम्सअॅडम्स केलर''' ([[जून २७]], [[इ.स. १८८०]] - [[जून १]], [[इ.स. १९६८]]) या अमेरिकन लेखिका, सुधारक व प्राध्यापिका होत्या. महाविद्यालयातून पदवीधर होणाऱ्याहोणार्‍या त्या पहिल्या [[मूकबधीर]] व्यक्ती होत्या.
==सुरुवातीचे दिवस ==
हेलन केलर हिचा जन्म २७ जून, इ.स. १८८० मध्ये [[टस्कंबिया]], [[अलाबामा]] येथे झाला. तिच्या आजोबांनी काही दशकांपूर्वी बांधलेल्या एवी ग्रीन या घरात त्यांचे कुटुंब राहत होते. हेलेनच्याहेलनच्या आईचे नाव केट ॲडम्सअॅडम्स होते. हेलनच्या वडिलांनी बरीच वर्षे 'टस्कंबिया नॉर्थ अलबमियन'चे संपादन केले व नंतर काही दिवस ते सांघिक राज्य सेनेचे <ref>सांघिक राज्य सेना (इंग्लिश: ''Confederate States Army'', ''कॉन्फेडरेट स्टेट्स आर्मी'')</ref> कप्तानकप्‍तान होते. हेलनची आजी ही [[रॉबर्ट इ.ई ली]] यांची बहीण होती.हेलन चीहेलनची आई केट ही चार्लस आदम्सअॅडम्स यांची मुलगी होती. हेलन च्याहेलनच्या पूर्वजांपैकी एक जण हे झ्युरिकमध्येझूरिचमध्ये मूक बधीरांसाठीचे पहिले शिक्षक होते.
हेलन हीया जन्मजात मूक बधीर नव्हत्या . लोहितांग ज्वर (स्कार्लेट फिवर) किंवा मस्तिष्कावरण ज्वरामुळे (मेनिंजायटीस) नंतर ती अंध आणि बधीर झाली.
==प्राथमिक शिक्षण ==
मे, [[इ.स. १८८८]] मध्ये केलर यांनी अंधांसांठीच्या पर्किन्झ संस्थेत प्रवेश घेतला. [[इ.स. १८९४]] मध्ये हेलेनहेलन केलर आणि [[ॲनअॅन सलिव्हन]] यांनी [[न्यूयॉर्क]]मधल्या बधिरांसाठीच्या राइट हुमेसनह्यूमसन शाळेत प्रवेश घेतला आणि सारा फुलर यांच्याकडून शिक्षण घेतले. [[इ.स. १८९६]] मध्ये त्या [[मॅसेच्युसेट्स]]ला परतल्या. केलर यांनी महिलांसाठीच्या केंब्रिज शाळेत प्रवेश घेतला आणि १९०० मध्ये त्या रॅडक्लिफ कॉलेजला गेल्या व तेथे त्या ब्रिग्स हॉल, साऊथ हाऊसमध्ये राहिल्या. त्यांचे प्रशंसक, [[मार्क ट्वेन]] यांनी त्यांची ओळख हेन्री हटलस्टन यांच्याशी करून दिली, त्यांनी व त्यांच्या पत्नीपत्‍नी एबी यांनी केलर यांच्या शिक्षणाचे पैसे भरले.
==लेखन ==
केलर यांनी १२ प्रकाशित पुस्तके आणि अनेक लेख लिहिले आहेत.
# द फ्रॉस्ट किंग : वयाच्या ११ वर्षी त्यांनी [[द फ्रॉस्ट किंग (पुस्तक)]] (इ.स. १९८१{{काळ सुसंगतता ?}}१८८१) हे पुस्तक लिहिले. असेमात्र आरोपया होतेकथेवर कीसाहित्य हीचोरीचा कथाआरोप साहित्यिकझाला चोरीहोता. ती कथा होती, द फ्रॉस्ट फेअरीज या मार्गरेट कॅनबी यांच्या पुस्तकातून घेतली होती. पुढे संशोधन केल्यानंतरसंशोधनांती कळाले की केलर यांना अर्धचेतनस्मृती झाली होती, म्हणजेच की त्यांना कॅनबी यांची कथा ऐकवली गेली होती आणि ती त्यांच्या अंतर्मनामध्ये राहिली होती.
# द स्टोरी ऑफ माय लाइफ : वयाच्या २२ वर्षी त्यांनी स्वतःची आत्मकथा [[द स्टोरी ऑफ माय लाइफ (पुस्तक)]] (इ.स. १९०३), सुलीवानसुलिवान आणि त्यांचे पती जॉन मेसी यांच्या साहाय्याने लिहिली. ही आत्मकथा त्यांच्या वयाच्या २१ वर्षे पर्यंतच्या महाविद्यालयाचा काळातील आहे आणि त्यांच्या स्वतःच्या शब्दातशब्दाअॅत लिहिली आहे.
# द वर्ल्ड आय लिवलिव्ह इन : केलर यांनी [[द वर्ल्ड आय लिवलिव्ह इन (पुस्तक)]] ([[इ.स. १९०८]]) या पुस्तकातून जगाबद्दल काय वाटते हे सांगितलं. आऊट ऑफ द डार्क, ही समाजवादावरील निबंधांची मालिका [[इ.स. १९१३]] मध्ये प्रकाशित केली.
==अकिताअकीता कुत्रा==
जेव्हा केलरने जुलैमध्ये इ.स. १९३७ साली [[जपान]]मध्ये [[अकीता परगणा|अकीता परगण्याला]] भेट दिली, तेव्हा त्यांनी हाचीको या [[इ.स. १९३५]] साली वारलेल्या प्रसिद्ध अकीता कुत्र्याबद्दल चौकशी केली, तिने एका जपानी मनुष्यालामाणसाला सांगितले की तिलाही तसे कुत्रे हवे आहे; तिला महिन्याभरातच कामिकाझे-गो नावाचा एक कुत्रे देण्यात आले, पण ते विषाणूजन्यविषाणुजन्य रोगाने मेले. जुलै, [[इ.स. १९३८]] मध्ये जपानी सरकारने कामिकाझे-गोचा थोरला भाऊ केंझन-गो नावाचा अजुनआणखी एक कुत्रा त्यांना भेट म्हणून दिला होता.. हेलर यांनी नेलेल्या या कुत्र्यांमुळे अमेरिकेत अकिताअकीता कुत्र्यांबद्दल जागरुकताजागरूकता निर्माण झाली.
==सहकारी ==
ॲनअॅन सुलिवान ह्यांचे सहकार्य हेलन केलर यांच्या जीवनात लाभले. हेलनचे शिक्षण झाल्यानंतरही त्या तिच्या बरोबरतिच्याबरोबर काही काळ राहिल्या. ॲनअॅन यांचा विवाह [[जॉन मेसी]] ह्यांच्याशी इ.स. १९०५ साली झाला. त्यांची तब्येत [[इ.स. १९१४]] नंतर उतरत गेली. अॅन सुलिवान ह्यांचा मृत्यू १९३६ साली झाला. त्यापूर्वी त्या कोमात होत्या. मृत्यूसमयी त्यांचा हात केलर यांच्या हातात होता. <ref>http://www.rnib.org.uk/aboutus/aboutsightloss/famous/Pages/helenkeller.aspx</ref> त्यांच्या मृत्यूनंतर थाँप्सन आणि केलर या दोघी कनेक्टिकट येथे निवास करू लागल्या.
पॉली थाँप्सन यांना हेलनच्या घराची काळजी घेण्यासाठी नेमले होते. मूकबधीर लोकांबरोबर संवाद साधण्याचा अनुभव नसलेल्या अशा त्या एक साधारण तरुणी होत्या. <ref>http://www.graceproducts.com/keller/life.html</ref> त्याहेलन नंतर हेलनत्यानंतर ॲनअॅन आणि जॉन ह्या दोन्ही सहकाऱ्यांबरोबरसहकार्‍यांबरोबर फॉरेस्ट हिल्स, क्विन्सक्वीन्स येथे राहण्यास गेल्या व त्यांनी तिथून "अमेरिकन फाउंडेशन फॉर द ब्लाइंड" सुरुसुरू केले. <ref>http://en.wikipedia.org/wiki/Royal_National_Institute_of_Blind_People</ref>. १९५७ साली थोम्प्सोन लाथाँप्सनना हृदयविकारचा झटका आला जीनेकारणआणि त्यांची ताब्यात खालावली. १९६० साली त्यांचेत्यांचा मृत्यू झालेझाला.
ॲन सुलिवान ह्यांचा मृत्यू १९३६ साली झाला, त्या वेळी त्या कोमात असल्याचे कळते. मृत्यूसमयी त्यांचे हात केलर यांच्या हातात होता. <ref>http://www.rnib.org.uk/aboutus/aboutsightloss/famous/Pages/helenkeller.aspx</ref> त्यांच्या मृत्यूनंतर थाँप्सन आणि केलर या दोघी कनेक्टिकट येथे निवास करू लागल्या.
==नंतरचे आयुष्य ==
[[इ.स. १९६१]] मध्ये हेलेनहेलन केलर यांना हृदयविकाराचा झटका आला आणि शेवटच्या दिवसात त्या त्यांच्या घरातच होत्या. [[१४ सप्टेंबर]], [[इ.स. १९६४]] रोजी, राष्ट्रपती [[लिंडन बी. जॉन्सन]] यांनी हेलन केलर यांना अमेरिकेमधील सर्व श्रेष्ठ नागरी सन्मान असलेले प्रेसिडेंशियलप्रेसिडेन्शियल मेडल ऑफ फ्रिडमफ्रीडम दिले. [[इ.स. १९६५]] मध्ये त्यांची नॅशनल वुमेंसवीमेन्स हॉल ऑफ फेममध्ये निवड झाली. केलर यांनी त्याचं नंतरचे आयुष्य अमेरिकन फाउंडेशन, ह्या अंध लोकांच्या संघटनेसाठी निधी जमवण्यात खर्ची घातले .[[१ जून]], [[इ.स. १९६८]] च्या रात्री आर्कन रीज, ईस्टन, [[कनेक्टिकट]] येथील घरात झोपेतच त्यांचा मृत्यू झाला.
==हेलन यांच्या नावाचे पुरस्कार==
पुण्याच्या आडकर फाउंडेशन आणि श्यामची आई फाउंडेशन या संस्था अंधांकरिता काम करणार्‍या व्यक्तीला डॉ. हेलन केलर पुरस्कार देतात. २०१६ साली हा पुरस्कार पुणे विद्यापीठातील प्रगत तंत्र अंध विद्यार्थी केंद्राचे समन्वयक धनंजय भोळे यांना प्रदान करण्यात आला. (२७-६-२०१६)
== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}
{{DEFAULTSORT:केलर, हेलन ऍडम्सअॅडम्स}}
[[वर्ग:इ.स. १८८० मधील जन्म]]
[[वर्ग:इ.स. १९६८ मधील मृत्यू]]
| 