"पाणिनी" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

'''पाणिनी''' हा [[संस्कृत]] भाषेचा व्याकरणकार होता. तो हल्लीच्या पाकिस्तानात इ.स.पूर्व आठव्या शतकात होऊन गेला. त्याने [[ऋग्वेद|ऋग्वेदाची]] पुन:रचनपुनर्रचना केली(?). तसेच [[व्याकरण|व्याकरणाचे]] [[संस्कृत]] भाषेचे नियम चौकटबद्ध केले. त्यास अकाली वाघाने खाल्ले व तो मृत्युमृत्यू पावला, असे म्हटले जाते..

पाणिनीच्या वेळी संस्कृत भाषेचे उत्तम व्याकरण व कोश निर्माण झाल्यामुळे व भाषेचा एक स्थिरपणा अभिजात संस्कृतला आला. वैदिक संस्कृतात संस्कृत पद्यरचनेतील [[गण]], [[मात्रा]], ही बंधने नाहीत. तसेच काही शब्दात, उच्चारणात फरक आहेत, वैदिक वाड्मयाच्यावाङ्मयाच्या शेवटीनिर्मितीनंतर पाणिनी झाला त्यामुळे मुख्य [[ब्राम्हणे]] व [[काव्यग्रंथ]] हीहे पाणिनीच्या वेळीवेळीच प्राचिनप्राचीन झाले होते हे त्याच्यापाणिनीच्या सुत्रावरुनसूत्रांवरून निश्चित होते.

पाणिनीच्या सुत्रातसूत्रांत वैदिक भाषेस ' छन्दसि' व लौकिक भाषेस(लोकांमध्ये रूढ असलेली रूढ बोलीभाषा) 'इतिभाषायामइतिभाषायाम्‌' असे म्हटलेले आहे. म्हणजे पाणिनीच्या वेळेस संस्कृत भाषा लोकांच्या बोलण्यात होती. पाणिनीनंतर ती फक्त पंडिताच्या बोलण्यात शिल्लक राहिली असावी असे मानले जाते.