वामन नरहरिनरहरी शेष (वामन पंडित) (इ.स.१६३६ ते १६९५ (शके वै.शु.१६१७) ) हे १७ व्या शतकात होऊन गेलेले मराठी कवी होते.<ref>http://ketkardnyankosh.com/index.php/2012-09-06-10-45-30/10434-2013-03-05-04-52-44</ref>
==माहितीची अनिश्चितता==
वामन पंडिताबद्दल अनिश्चितनिश्चित माहिती मिळतेमिळत नाही. कोणी वामन पांचपाच आहेत असेंअसे समजतात. ठिकठिकाणच्या दोन भिन्न गोत्रांच्या उल्लेखामुळेंउल्लेखामुळे कोणी वामन दोन होते असेंहिअसेही मानतात. यथार्थ दीपिकाकार वामन व भर्तुहरीच्याभर्तृहरीच्या श्लोकांचेंश्लोकांचे भाषांतर करणारा वामन हे दोन भिन्न असेंहिअसेही कोणी म्हणतात.महाराष्ट्रीय ज्ञानकोशातील मतानुसार याबद्दल वाद आहे.
==वामन नरहरि शेष==
यांचा जन्म [[नांदेड]]चा समजला जातो{{संदर्भ हवा}}. मूळ विजापूरचा राहाणारा. <ref>http://ketkardnyankosh.com/index.php/2012-09-06-10-45-30/10434-2013-03-05-04-52-44</ref>याचें आडनांव 'शेष'. बापाचें नांव नरहरि व आईचें नांव लक्ष्मीबाई. लहानपणापासून हा विद्याव्यासंगी व बुध्दिमान होता. यानें लहानपणींच फारशी भाषेचा अभ्यास केला होता. तो कांहीं दिवस विजापूरच्या दरबारीं होता. पण जेव्हां विजापूरच्या बादशहास त्याला बाटवावें असें वाटलें तेव्हां त्यानें विजापूर सोडलें. <ref>http://ketkardnyankosh.com/index.php/2012-09-06-10-45-30/10434-2013-03-05-04-52-44</ref>उदरनिर्वाहाकरितां कांहीं दिवस भिक्षावृत्तीवर ठिकठिकाणीं हिंडून पुढें तो काशीक्षेत्रीं गेला. तेथें एका मध्वमतानुयायी गुरुजवळ यानें वेद व शास्त्रें यांचा उत्तम अभ्यास केला. या विद्येच्या जोरावर त्यानें ठिकठिकाणीं पूर्वपक्ष व उत्तरपक्ष करुन अनेक सभा जिंकल्या व विजयपत्रें मिळविलीं. वामन पंडित हा प्रथमतः द्वैतमतवादी होता परंतु त्याच्या मनाचें त्या विचारसरणीनें समाधान होईना. करतां त्यानें निरनिराळया मतांच्या ग्रंथांचें अवलोकन करुन अनेक शास्त्रीपंडितांच्या गांठीहि घेतल्या परंतु त्याच्या मनाचें समाधान झालें नाहीं. निराशेनें कंटाळून शेवटीं जीव देण्याच्या विचारापर्यंत त्याची मजल गेली होती. परंतु तो पुढें मलयाचल पर्वताकडे गेला. तेथें त्याला एका यतीनें गुरुपदेश केला. ही हकीकत त्यानें 'निगमसागर' नांवाच्या ग्रंथांत आरंभीं विस्तारानें दिली आहे. निगमसागर ग्रंथ शक १५९५ सालीं लिहिल्याचा त्याच्या ग्रंथांतच उल्लेख केला आहे. ▼
==वामन पंडिताचेंनरहरी काव्यशेष==
▲यांचा जन्म [[नांदेड]]चा समजला जातो{{संदर्भ हवा}}. मूळ विजापूरचा राहाणारा. <ref>http://ketkardnyankosh.com/index.php/2012-09-06-10-45-30/10434-2013-03-05-04-52-44</ref>याचेंयाच्या आडनांव 'शेष'. बापाचें नांव नरहरि व आईचेंआईचे नांव लक्ष्मीबाई. लहानपणापासून हा विद्याव्यासंगी व बुध्दिमानबुद्धिमान होता. यानेंयाने लहानपणींचलहानपणीच फारशी भाषेचा अभ्यास केला होता. तो कांहींकाही दिवस विजापूरच्या दरबारींदरबारी होता. पण जेव्हांजेव्हा विजापूरच्या बादशहास त्याला बाटवावेंबाटवावे असेंअसे वाटलेंवाटले तेव्हांतेव्हा त्यानेंत्याने विजापूर सोडलेंसोडले. <ref>http://ketkardnyankosh.com/index.php/2012-09-06-10-45-30/10434-2013-03-05-04-52-44</ref>उदरनिर्वाहाकरितांउदरनिर्वाहाकरिता कांहींकाही दिवस भिक्षावृत्तीवर ठिकठिकाणींठिकठिकाणी हिंडून पुढेंपुढे तो काशीक्षेत्रींकाशीक्षेत्री गेला. तेथेंतेथे एका मध्वमतानुयायी गुरुजवळगुरूजवळ यानेंत्‍याने वेद व शास्त्रेंशास्त्रे यांचा उत्तम अभ्यास केला. या विद्येच्या जोरावर त्यानेंत्याने ठिकठिकाणींठिकठिकाणी पूर्वपक्ष व उत्तरपक्ष करुनकरून अनेक सभा जिंकल्या व विजयपत्रेंविजयपत्रे मिळविलींमिळविली. वामन पंडित हा प्रथमतः द्वैतमतवादी होता परंतु त्याच्या मनाचेंमनाचे त्या विचारसरणीनेंविचारसरणीने समाधान होईना. करतांत्यामुळे त्यानेंत्याने निरनिराळया मतांच्या ग्रंथांचेंग्रंथांचे अवलोकन करुनकरून अनेक शास्त्रीपंडितांच्या गांठीहिगाठीही घेतल्या, परंतु त्याच्या मनाचेंमनाचे समाधान झालेंझाले नाहींनाही. निराशेनेंनिराशेने कंटाळून शेवटींशेवटी जीव देण्याच्या विचारापर्यंत त्याची मजल गेली होती. परंतु तो पुढेंपुढे मलयाचल पर्वताकडे गेला. तेथेंतेथे त्याला एका यतीनेंयतीने गुरुपदेशगुरूपदेश केलादिला. ही हकीकत त्यानेंत्याने 'निगमसागर' नांवाच्या ग्रंथांतग्रंथात आरंभींआरंभी विस्तारानेंविस्ताराने दिली आहे. निगमसागर ग्रंथ शकशके १५९५ सालींसाली लिहिल्याचा त्याच्यात्या ग्रंथांतचग्रंथातच उल्लेख केला आहे.
==वामन पंडिताचे काव्य==
{{विकिकरण}}
महाराष्ट्रीय ज्ञानकोशानुसार वामन पंडितांची गणना उच्च दर्जाच्या कवीत होते. यमकें लांब लांब साधण्यांतयमके याचेंसाधण्यात याचे कौशल्य दिसून येतेंयेते. म्हणून यास यमक्या वामन असेंहिअसे म्हणतात. याचेंयाचे कांहीं भाषांतररुप काव्य भाषांतररूप आहे व कांहींकाही स्वतंत्र आहे. भर्तृहरीचींभर्तृहरीची श्रृंगार, नीति वैराग्य शतकें, गंगालहरी, समश्लोकी गीता हीं भाषांतरित होय. निगमसागर नांवाचा वेदांतपर ग्रंथ त्यानें लिहिला आहे. त्यानंतर, 'यथार्थदीपिका' या नांवाची गीतेवरील टीका अनेक लोकांच्या सूचनेवरुन त्यानें लिहिली. व तींत आंधळी भक्ति ही कुचकामाची असून ज्ञानयुक्त सगुण भक्तीच श्रेष्ठ व मोक्षसाधनाचा उत्तम मार्ग म्हणून प्रतिपादिलें आहे. या ग्रंथाची ओवीसंख्या २२ हजारांवर आहे. ओवीरचना अनियमित असून ती कोठें लांब तर कोठें आंखुड झाली आहे. याशिवाय, रामजन्म, कंसवधं, हरिविलास, आर्याटीका, कात्यायनीव्रत, अनुभूतीलेश, जलक्रीडा, जटायुस्तुति अशीं इतर पुराणप्रसंगांवर त्यानें काव्यें केलीं आहेत. 'सुश्लोक वामनाचा' असें मोरोपंतांनीं म्हटलें आहे. यावरुन वामनपंडिताची योग्यता दिसून येते. निवृत्तिपर काव्यांत जशी याची प्रसिध्दि आहे तशीच शृांगर, वात्सल्य, करुण, वगैरे नवरसपूर्ण काव्यहि यानें केलें आहे. वर्णनशैली, रचनाचातुर्य, साधेपणा, व प्रसाद याच्या काव्यांत जागजागीं दिसून येतो. यानें आपल्या बायकोस उपदेश करण्याकरितां लिहिलेलें प्रियसुधा नांवाचें प्रकरण फार उत्तम वठलें आहे. <ref>http://ketkardnyankosh.com/index.php/2012-09-06-10-45-30/10434-2013-03-05-04-52-44</ref>
