"बिबट्या" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

Content deleted Content added
(चर्चा | योगदान)
No edit summary
खूणपताका: विशेषणे टाळा
ओळ २३:
'''बिबट्या''' ,'''बिबळ्या''' किव्हा '''वाघरू''' हा [[मार्जार कुळ|मार्जार कुळातील]] मोठ्या जातींमध्ये सर्वाधिक आढळणारा प्राणी आहे, परंतु मोठ्या जातींमध्ये आकाराने सर्वांपेक्षा लहान आहे.<br />
 
बिबट्या व दक्षिण अमेरिकेतील [[जॅग्वार (प्राणी)|जॅग्वार]] यांच्या स्वरुपामधेस्वरूपामधे बरेच साधर्म्य असले, तरी बिबट्या हा जॅग्वार पेक्षा आकारानेआकारमानाने लहान असतो. तसेच जॅग्वारच्याही त्वचेवर गुच्छाकृति छप्पे असले तरी,त्याचा त्याच्या छप्प्यांमधे काळे ठिपके असतात, जेतसे बिबट्याचा छप्प्यांमधे नसतात.
 
याच्या अंगावरील ठिपक्यांमुळे [[चित्ता]] या प्राण्याशी नेहमी लोक गफलत करतात. खरेतर बिबट्या व चित्ता हे दोन्ही मार्जार कुळातील असले तरी दोघांच्यात खूपच फरक आहे. भारतातून चित्ता हा प्राणी पूर्णपणे नामशेष झाला आहे, तर बिबट्यांची संख्या दिवसेंदिवस वाढत आहे.
 
खरेतर बिबट्या व चित्ता हे दोन्ही मार्जार कुळातील असले तरी दोघांच्यात खूपच फरक आहे.
*मुख्यत्वे चित्याचे ठिपके हे मुखत्वे भरीव असतात व बिबट्याचे ठिपके हे पोकळ असतात.
* चित्याची शरीरयष्टी लांबसडक व अत्यंत वेगाने पळण्यास सक्षम असते तर बिबट्याची शरीरयष्टी बहुतेकबहुधा मांजराप्रमाणेच भरीव असते.
* बिबटे मनुष्यवस्तीजवळ रहाणे जास्त पसंत करतात व मनुष्यवस्तीतीलतेथील कुत्री, पाळीव जनावरे हे त्यांचे आवडते भक्ष्य आहे. यामुळेच दरवर्षी बिबट्या मनुष्यवस्तीत घुसण्याच्या शेकडो घटना घडतात. चित्ता मुख्यत्वे जंगलातच राहणे पसंदपसंत करतातकरतो.
 
== व्युत्पत्ती ==
महाराष्ट्रात जे बिब्बा नावाचे झाड आढळते त्या झाडाच्या बियांमुळे माणसाच्या त्वचेवर पुरळ उठुनउठून ठिपके तयार होतात, यावरुनयावरून मराठीत बिबट्या हे नाव पडले आहे.
 
== वर्णन ==
बिबटे चपळ शिकारी आहेत. त्यांचा जातकुळीतील इतर मार्जांपेक्षामार्जारांपेक्षा जरी ते आकारानेआकारमानाने लहान असले तरी त्यांचात्यांच्या प्रचंडमोठ्या कवटीमुळे त्यांना मोठ्या भक्षांचीभक्ष्यांची शिकार्शिकार करता येते. बिबट्यांचाबिबट्यांच्या आकारामधेआकारमानामध्ये बरेच वैविध्य आढळते. दक्षिण अफ्रिकेतील , श्रिलंकेतीलश्रीलंकेतीलतुर्कीतीलतुर्कस्थानातील बिबट्यांचे वजन ९० किलो पर्यंतकिलोपर्यंत असते, तर मध्यपूर्व वाळवंटी भागातील बिबट्यांचे वजन २० किलो पर्यंत असते. ही वैविध्यता भक्षाचाभक्ष्याच्या उपलब्धतेवर व दर्जावर अवलंबुनअवलंबून असल्यचेअसल्याचे मानले जाते.
 
=== काळा बिबट्या ===
काळा बिबट्या ही बिबट्याची वेगळी जात नसते. कालिकण (मेलॅनीन) हे त्वचेतील रंगद्रव्य (पिगमेंट) जास्त प्रमाणात तयार झाल्यामुळे हे बिबटे काळे दिसतात, तर पांढऱ्या वाघाचा पांढरा रंग कालिकणाचाकालिकणाच्या अभावामुळे असतो. काळ्या बिबट्यांची त्वचा जवळून पाहिली असता नेहमीचे ठिपके दिसतात.
 
काळे बिबटे हे दाट जंगलांमधे जास्त असतात,. जिथेतिथे त्यांना त्यांच्या रंगाचा फायदा होतो असे मानले जाते. भारतात काळे बिबटे प्रामुख्याने दक्षिणेकडील दाट जंगलात, आसामआसाममध्येनेपाळ मध्येनेपाळमध्ये आढळतात. आफ्रिकेमधे ते माउंट केन्याचाकेनियाच्या जंगलांमधेजंगलांमध्ये आढळतातआहेत.
 
== खाद्य ==
इतर मोठ्या मार्जारांपेक्षा बिबट्यांच्या खाद्यामधे जास्त वैविध्य असते व प्रांताप्रमाणे बिबट्यांच्या खाद्यामधे बदल होतो. सर्व प्रांतातील बिबट्यांचे मुख्य खाद्य हे खुर असलेले प्राणी आहेत, पण ते माकडे, क्रुंतक, सरीस्रुप, उभयचर, पक्षी व कीडे देखील खातात. कधीकधी ते इतर लहान शिकारी देखील खातात(उदा. कोल्हा).
 
इतर मोठ्या मार्जारांपेक्षा बिबट्यांच्या खाद्यामधे जास्त वैविध्य असते व प्रांताप्रमाणे बिबट्यांच्या खाद्यामधे बदल होतो. सर्व प्रांतातील बिबट्यांचे मुख्य खाद्य हेम्हणजे खुर खूर असलेले प्राणी आहेत,. पण ते माकडे, क्रुंतक, सरीस्रुप, उभयचर, पक्षी व कीडे देखीलकिडेदेखील खातात. कधीकधी ते कोल्ह्यासारखे इतर लहान शिकारी देखीलप्राणीसुद्धा खातात(उदा. कोल्हा).
भारतात ते चितळ, सांबर, भेकर, चौशिंग व वानर यांची शीकार करतात. मात्र त्याला त्याचा लहान् आकारामुळे फार मोठी शिकार करणे शक्य होत नाही, उदा. मोठं सांबर किव्हा नर नीलगाय. अशा भक्ष्यांची तो सहजासहजी शिकार करत नाही. वाघ किव्हा इतर मोठ्या मार्जारांपेक्षा तो कुठल्याही वातावरणात सहज सामावून घेतो, अगदी गावांशेजारी सुद्धा. अशा ठिकाणी राहणारे बिबटे बकऱ्या, गुरे व कुत्र्यांवर गुजराण करतात<ref> {{स्रोत पुस्तक | शीर्षक =अरण्यवाचन | लेखक = धामनकर,अतुल | भाषा = मराठी}}</ref>. रशियामध्ये ते सायबेरीयाई रो हरीण, सीका हरीण, एल्क अशा प्राण्यांची शिकार करतात.आफ्रीकेमध्ये ते मध्यम आकाराच्या कुरंगांची(ॲंटीलोप) शिकार करतात.
 
बिबट्या भारतात ते चितळ, सांबर, भेकर, चौशिंग व वानर यांची शीकारशिकार करतातकरतो. मात्र त्याला त्याचात्याच्या लहान्लहान आकारामुळेआकारमानामुळे फार मोठी शिकार करणे शक्य होत नाही, उदा. मोठंमोठे सांबर किव्हाकिंवा नर नीलगाय. अशा भक्ष्यांची तो सहजासहजी शिकार करत नाही. वाघ किव्हाकिंवा इतर मोठ्या मार्जारांपेक्षामार्जारांच्या तुलनेत तो कुठल्याही वातावरणात सहज सामावून घेतो, अगदी गावांशेजारी सुद्धा. अशा ठिकाणी राहणारे बिबटे, हे बकऱ्या, गुरे व कुत्र्यांवर गुजराण करतात<ref> {{स्रोत पुस्तक | शीर्षक =अरण्यवाचन | लेखक = धामनकर,अतुल | भाषा = मराठी}}</ref>. रशियामध्ये ते सायबेरीयाईसायबेरियाई रो हरीण, सीका हरीण, एल्क अशा प्राण्यांची शिकार करतात.आफ्रीकेमध्येआफ्रिकेमध्ये ते मध्यम आकाराच्या कुरंगांची(ॲंटीलोपॲन्टिलोप) शिकार करतात.
 
== उपप्रजाती ==
Line ५१ ⟶ ५२:
* [[श्रीलंकी बिबट्या]]
* [[आफ्रिकी बिबट्या]]
* [[उत्तर चीनीचिनी बिबट्या]]
* [[चीनीभारतीयचिनीभारतीय बिबट्या]]
* [[जावन बिबट्या]]
* [[अरबी बिबट्या]]
* [[अमूर बिबट्या]]
* [[कॉकेशीयाईकॉकेशियाई बिबट्या]]
 
== संदर्भ व नोंदी ==
"https://mr.wikipedia.org/wiki/बिबट्या" पासून हुडकले