"केरळ" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

|राज्य_नाव = केरळाकेरळ

|स्थानिक_नाव = केरळाकेरळ

|विधानसभा_प्रकार = [[केरळाकेरळ विधानसभा]]

|नेता_पद_२ = {{AutoLink|केरळाचेकेरळचे मुख्यमंत्री|मुख्यमंत्री}}

|जिल्हे = {{AutoLink|केरळामधीलकेरळमधील जिल्हे|१४}}

|संकेतस्थळ_नाव = केरळाकेरळ सरकार संकेतस्थळ

'''केरळाकेरळ''' हे [[भारत|भारतातले]] देशाच्या दक्षिण टोकाला असलेले राज्य आहे. [[कर्नाटक]] व [[तमिळनाडू]] या राज्यांच्या सीमा केरळालाकेरळला लागून आहेत. केरळाच्याकेरळच्या पश्चिमेला [[अरबी समुद्र]] व दक्षिणेला [[हिंदी महासागर]] आहे. भारताचे सर्वाधिक हिरवाईने नटलेले राज्य म्हणून केरळाचाकेरळचा उल्लेख होतो. केरळाकेरळ राज्याची स्थापना १ नोव्हेंबर १९५६ रोजी झाली. [[तिरुअनंतपुरम]] ही केरळाकेरळ राज्याची राजधानी असून राज्यातील [[कोची]] व [[कोळिकोड]] ही महत्त्वाची शहरे आहेत. [[मल्याळम]] ही राज्याची प्रमुख भाषा आहे. पर्यटन विकासाच्या दृष्टीने केरळाकेरळ राज्याला मोठी गती मिळालेले आहे येथील खाद्यसंस्कृती देखील वैशिष्टपूर्ण आहे

पर्यटनाच्या बाबतीत केरळाकेरळ हे भारतातील दुसऱ्या क्रमांकाचे राज्य असून सृष्टिसौंदर्य पहायला व आयुर्वेदिक उपचारांसाठी देशातून तसेच जगभरातून हजारो प्रवासी केरळामध्येकेरळमध्ये येतात.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-kerala/lsquoEnsure-quality-of-ayurveda-drugsrsquo/article16504434.ece|title=&lsquo;Ensure quality of ayurveda drugs&rsquo;|date=30 ऑक्टो, 2009|via=www.thehindu.com}}</ref> राज्यातील साक्षरतेचे प्रमाण १०० टक्यांच्या जवळपास आहे. त्यामुळे केरळाातकेरळात भारतातील सर्वाधिक शिक्षितांचे राज्य आहे. अर्थात, केरळाचाकेरळचा व्यक्तिविकास सूचकांक भारतात सर्वात अधिक आहे.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत |url=http://data.undp.org.in/hdrc/ihds/TrendsHDISelctdStat.pdf |title=UNDP HDI Trends (1981-2001) for selected Major Indian States |access-date=2010-02-20 |archive-date=2007-07-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070724155102/http://data.undp.org.in/hdrc/ihds/TrendsHDISelctdStat.pdf |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.financialexpress.com/news/tn-makes-its-way-to-top-5-states-in-hdi/287643 TN makes its way to top 5 states in HDI] Financial Express -Monday, Mar 24, 2008</ref><ref name="nfhsindia.org"/> २००५ मधील एका सर्वेक्षणानुसार केरळाकेरळ हे भारतातील सर्वात कमी भ्रष्ट राज्य आहे.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत |title=India Corruption Study&nbsp;— 2005 |प्रकाशक=[[Transparency International]] |month=June |वर्ष=2005 |अ‍ॅक्सेसदिनांक=2007-11-11 |दुवा=http://www.transparency.org/regional_pages/asia_pacific/newsroom/news_archive__1/india_corruption_study_2005 |archive-date=2007-10-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071012150233/http://transparency.org/regional_pages/asia_pacific/newsroom/news_archive__1/india_corruption_study_2005 |url-status=dead }}</ref> केरळानेकेरळने गेल्या काही वर्षांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर स्थानिक लोकांचे स्थलांतर पाहिले आहे. कामाच्या निमित्ताने केरळामधूनकेरळमधून आखाती देशात कामासाठी जाण्याचे प्रमाण लक्षणीय आहे. निसर्ग साधनसंपत्ती आणि महिलाचे शिक्षणातील सर्वात जास्त प्रमाण ही वैशिष्ट्ये आहे.<ref name="rem1">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://ideas.repec.org/p/ind/cdswpp/328.html|title=Kerala's Gulf connection: Emigration, remittances and their macroeconomic impact 1972-2000|वर्ष=2002|लेखक=K.P. Kannan, K.S. Hari}}</ref><ref name="rem2">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.iss.nl/content/download/8303/81035/file/Panel%202_Rajan.pdf|फॉरमॅट=PDF|title=Remittances and its impact on the Kerala Economy and Society {{मृत दुवा}}|वर्ष=2007|लेखक=S Irudaya Rajan, K.C. Zachariah|access-date=2010-02-20|archive-date=2009-02-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20090225101006/http://www.iss.nl/content/download/8303/81035/file/Panel%202_Rajan.pdf|url-status=dead}}</ref><ref name="abroad">{{स्रोत बातमी|दुवा=http://www.nytimes.com/2007/09/07/world/asia/07migrate.html?_r=1&pagewanted=1|title=Jobs Abroad Support ‘Model’ State in India|प्रकाशक=New York Times|year=2007}}</ref>

केरळाकेरळ या नावाच्या स्रोताबद्दल संदिग्धता आहे. जुन्या मल्याळी भाषेतील शब्दफोडीप्रमाणे ''केरा'' (नारळाचे झाड) व ''आलम'' (परिसर) असा केरळामचाकेरळमचा अर्थ होतो.<ref name="Dobbie_2006">{{स्रोत पुस्तक |लेखक=Dobbie A |title=India: The Elephant's Blessing |प्रकाशक=Melrose Press |वर्ष=2006 |आयएसबीएन=1-9052-2685-3 |दुवा=http://books.google.com/books?id=ckpEd4emnCkC |अ‍ॅक्सेसदिनांक=2009-01-02 }}</ref>{{rp|122}} पारंपरिक तमिळ भाषेप्रमाणे ''केरळाकेरळ''ची चेरा आलम अशी फोड होते. त्यावरून शब्दाचा अर्थ डोंगरापलीकडील उतरणीचा प्रदेश असा होतो.<ref name="Menon_1967">{{स्रोत पुस्तक |लेखक=Menon AS |वर्ष=1967 |title=A Survey of Kerala History |प्रकाशक=Sahitya Pravarthaka Cooperative Society }}</ref> or ''chera alam'' ("Land of the Cheras").<ref>{{स्रोत पुस्तक |लेखक=George KM |title=A Survey of Malayalam Literature |प्रकाशक=Asia Publishing House |वर्ष=1968 }}</ref>{{rp|2}} केरळाच्याकेरळच्या मूळच्या स्थानिक रहिवाशांना केरळाीयकेरळीय अथवा मल्याळी असे म्हणतात.<ref>{{स्रोत पुस्तक|दुवा=http://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=2cbCr7M4SJ8C&oi=fnd&pg=PA117&dq=keralam&ots=t0rLZysJmZ&sig=KlXxqfLK6OmyjW513f557qeufUo#v=onepage&q=keralam&f=false|title=Asceticism and its critics: historical accounts and comparative perspectives|लेखक=Oliver Freiberger|प्रकाशक=Oxford Uniersity Press|वर्ष=2006}}</ref>

पुराणात केरळाासबंधीकेरळासबंधी अनेक संदर्भ आहेत. एका दंतकथेनुसार केरळाचीकेरळची नि‍र्मिती [[विष्णू]]चा अवतार मानला जाणाऱ्या भगवान [[परशुराम|परशुरामांनी]] समुद्रात आपला [[परशू]] फेकून केली. केरळामधीलकेरळमधील लोकांनी पारंपारिक व सांस्कृतिक परंपरा कायम राखलेले आहेत सण-उत्सव ते मोठ्या उत्साहाने साजरी करतात पोंगल हा इथला महत्त्वाचा सण मानला जातो यावेळी प्रत्येक जण एक दुसऱ्याला शुभेच्छा देतात केरळाकेरळ मध्ये ख्रिश्चन धर्मीयांची संख्या मोठी आहे ख्रिसमस सण याठिकाणी मोठ्या उत्साहाने साजरा केला जातो डिसेंबर महिन्यामध्ये मोठ्या संख्येने पर्यटक याठिकाणी येतात वर्षभरामध्ये पर्यटकांची मोठी रेलचेल या परिसरात सातत्याने असते

केरळाच्याकेरळच्या अतिप्राचीन (निओलिथिक) काळातील मानवी वस्तीबाबत फारच कमी माहिती उपलब्ध आहे. इडुक्की जिल्ह्यात प्राचीन कालीन दगडांवर रचून तयार केलेल्या मानवनिर्मित गुहा आहेत. [[पाषाणयुग|पाषाणयुगा]]तील मानवी अस्तित्वाचे पुरावे वायनाड जिल्ह्यातील इडक्कल गुहेत सापडतात.<ref>[http://www.kerala.gov.in/disttourism/wyd.htm Tourism information on districts - Wayanad]{{मृत दुवा}} [http://wayback.archive.org/web/20080226171609/http://www.kerala.gov.in/disttourism/wyd.htm विदागारातील आवृत्ती] Official website of the Govt. of Kerala</ref>

केरळाकेरळ व [[तमिळनाडू]] हे एकेकाळी सांस्कृतिक व भाषिक दृष्ट्या एकच होते व एकत्रित भूभागाचे नाव तमिळक्कम असे होते.<ref>{{harvnb|Kanakasabhai|1997|p=10}}</ref> केरळााच्याकेरळाच्या बाबतीतील पहिला उल्लेख [[अशोक|अशोका]]च्या [[शिलालेख|शिलालेखा]]त केरळापुत्रमकेरळपुत्रम असा आढळतो.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा=http://kerala.gov.in/keralacalljan_08/pg45.pdf |title=Carving the Buddha {{मृत दुवा}} |प्रकाशक=Govt of Kerala |दिनांक= |अ‍ॅक्सेसदिनांक=2009-09-23 }}{{मृत दुवा|date=November 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>

इसवी सनापूर्वीच्या [[मौर्य]] साम्राज्यानंतरच्या काळात केरळाकेरळ प्रांतावर चेरा घराण्याचे राज्य होते. ते द्रविडांतील विल्लवर या समाजातील होते. त्यांची राजभाषा मल्याळी-तमिळ मिश्रित होती.<ref>{{harvnb|Sadasivan|2000|pp=105-6}}</ref> चेरांची राजधानी वांची येथे होती. केरळाचाकेरळचा दक्षिण भाग पांड्य राज्याचा भाग होता व त्यांची राजधानी Nelcynda येथे होती.<ref name="74.125.153.132"/><ref name="Books.google.co.in"/> चीन, अरबी तसेच रोमन साम्राज्यातील व्यापाऱ्याचे चेरांशी संबध होते असे दिसते. [[संगम साहित्य|संगम साहित्यां]]मध्ये रोमन साम्राज्यातील सोन्यांनी भरून येणाऱ्या जहाजांचे वर्णन आहे. ही [[जहाज|जहाजे]] मसाल्यांच्या व्यापारासाठी येत. केरळाकेरळ या राज्याला एक वेगळी ऐतिहासिक आणि भौगोलिक पार्श्वभूमी लाभलेली आहे ब्रिटिश काळापासूनच या राज्यांमध्ये ब्रिटिश शासकांनी शिक्षणाचा विकास केला त्याचबरोबर धर्माचा देखील प्रसार केला यातून या ठिकाणी ख्रिश्चन धर्मीयांची संख्या मोठी दिसते ब्रिटिश काळातील चर्च हे या राज्याचे मुख्य वैशिष्ट आहे जगभरात आणि देशभरात या राज्यातील लोक मोठ्या संख्येने शासकीय सेवेमध्ये मोठ्या पदांवर कार्यरत आहेत जगभरामध्ये केरळाकेरळ मधील तरुण हे आयटी क्षेत्रामध्ये कार्यरत आहेत या राज्याने आपली वेगळी संस्कृती जोपासलेली आहे निसर्ग सौंदर्य या राज्याला लाभलेले आहे त्यामुळे पर्यटनाच्या दृष्टीनेही या ठिकाणाचा मोठा विकास झालेला आहे <ref name="kerala.gov.in">{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा=http://www.kerala.gov.in/history%26culture/earlyhistory.htm |title=officialwebsite of |विदा संकेतस्थळ दुवा=https://web.archive.org/web/20080321085217/http://www.kerala.gov.in/history%26culture/earlyhistory.htm |विदा दिनांक=2008-03-21 |प्रकाशक=Kerala.gov.in |दिनांक= |अ‍ॅक्सेसदिनांक=2010-02-25 |url-status=dead }}</ref> रोमन साम्राज्यातील नोंदीनुसार केरळाकेरळ हे ज्ञातजगाचे पूर्वेकडचे टोक होते.<ref name="Iyengar_2001">{{स्रोत पुस्तक |लेखक=Iyengar PTS |वर्ष=2001 |title=History Of The Tamils: From the Earliest Times to 600 A.D. |प्रकाशक=Asian Educational Services |आयएसबीएन=8-1206-0145-9 |दुवा=http://books.google.com/books?id=ERq-OCn2cloC |अ‍ॅक्सेसदिनांक=2008-12-29 }}</ref> {{rp|192–195, 303–307}} पश्चिम आशियाई सेमेटिक , [[ख्रिस्ती]],ज्यू आणि [[इस्लाम]] समाजगट नसरानी मप्पिला, जुदा मप्पिला इ. ठिकाणी स्थायिक झाले. <ref name="BMalieckal">* Bindu Malieckal (2005) Muslims, Matriliny, and A Midsummer Night's Dream: European Encounters with the Mappilas of Malabar, India; The Muslim World Volume 95 Issue 2</ref><ref>{{स्रोत पुस्तक |लेखक=Milton J, Skeat WW, Pollard AW, Brown L |title=The Indian Christians of St Thomas |प्रकाशक=Cambridge University Press |दिनांक=1982-08-31 |आयएसबीएन=0-5212-1258-8 |पृष्ठ=171 }}</ref> इ.स.पू. ५७३ मध्ये [[ज्यू]] समाजाचे लोक प्रथम केरळामधेकेरळमधे आले..<ref>De Beth Hillel, David (1832). ''Travels'' ([[Madras]] publication).</ref><ref>Lord, James Henry (1977). ''The Jews in India and the Far East''; Greenwood Press Reprint; ISBN.</ref> येशू ख्रिस्ताचे शिष्य संत थॉमस ह्यांनी इसवी सन ००५२ साली केरळालाकेरळला भेट दिली असा समज आहे. परंतु या बाबतीत ठोस पुरावा उपलब्ध नाही.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://nasrani.net/2007/02/13/kerala-syrian-christian-the-tomb-of-the-apostle-persian-church-syond-of-diamper-coonan-cross-oath-divisions/ |title=Kerala Syrian Christians, Apostle in India |प्रकाशक=nasrani.net |दिनांक= |अ‍ॅक्सेसदिनांक=2009-10-25}}</ref><ref name="Hamsa.org">{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://hamsa.org/pope.htm |title=Pope denies St. Thomas came to South India |प्रकाशक=Hamsa.org |दिनांक= |अ‍ॅक्सेसदिनांक=2009-09-23}}</ref><ref name="GPress">Medlycott, A E. 1905 "India and the Apostle Thomas"; Gorgias Press LLC; ISBN</ref><ref>Thomas Puthiakunnel, (1973) "Jewish colonies of India paved the way for St. Thomas", The Saint Thomas Christian Encyclopedia of India, ed. George Menachery, Vol. II.</ref> इस्लामी व्यापारी मलिक इब्न दिनार हे ८ व्या शतकात केरळामध्येकेरळमध्ये स्थायिक झाले व त्यांनी भारतात सर्वात प्रथम इस्लाम आणल्याचे मानले जाते.

केरळाकेरळ राज्य हे [[अरबी समुद्र|अरबी समुद्रा]]मधील लक्षद्वीप बेटे व पूर्वेला [[सह्याद्री]]<nowiki/>च्या उभ्या रांगेदरम्यानच्या पट्यात येते. राज्याचा पसारा ०८° १८' ते १२° ४८' अक्षांश व ७४° ५२' ते ७२° २२', रेखांश या दरम्यान आहे.<ref name = "GOK_2005b"/> केरळाकेरळ मध्ये वर्षभर विषुववृत्तीय दमट हवामान असते. राज्याला {{km to mi | 590 | abbr=yes}} किलोमीटर लांबीचा समुद्रकिनारा लाभलेला आहे.

[[पश्चिम घाट|पश्चिम घाटा]]च्या पर्जन्य छायेच्या प्रदेशात पूर्व केरळाचेकेरळचे उंच [[पर्वत|पर्वत,]] खोल द-या आहेत.पश्चिमेकडे वाहणा-या ४१ नद्या आणि पूर्वेकडे वाहणा-या ३ नद्या या प्रदेशातूंच उगम पावतात. पल्लकड येथे पश्चिम घातामुळे एक डोंगरांची भिंत तयार झाली आहे जेथून भारताच्या अन्य देशात जायला मार्ग आहे. मी.उंचीवर असलेले अन्नामुडी हे येथील सर्वोच्च [[शिखर]] आहे.

केरळाचीकेरळची पश्चिम किनारपट्टी ही तुलनेने सपाट आहे. तसेच तेथील [[तलाव]], परस्पर छेदणारे घळी , नद्या यांना Kerala Backwaterअशी संज्ञा आहे. [[वेंबनाड]] तलाव हा यामध्ये सर्वात प्रमुख असून अलपुझा आणि कोची यांच्या दरम्यान ते आहे.वेंबनाड तलावाचा जलसाठा हा केरळाातकेरळात सर्वात अधिक असून अलपुझा आणि कोची याच्या दरम्यान २०० कि.मी. पेक्षा अधिक भाग याने व्यापला आहे.केरळाच्याकेरळच्या महत्त्वाच्या ४४ नद्यांमध्ये [[पेरियार]] (२४४कि.मी.), भरत पुझा ( २०९ कि.मी ), पाम्बा ( १७६ कि.मी.) चालीयार (१६९ कि.मी) कडलू दिपुझा ( १३० कि.मी) वलपत्तनम (१२९ कि.मी) अचन कोवली (१२८ कि.मी ) यांचा समावेश होतो.केरळाातीलकेरळातील नद्यांची सरासरी लांबी ६४ कि.मी आहे. बहुतांशी नद्या या लहान असून त्या पावसाच्या पाण्यामुळेच प्रवाही होतात..केरळाातीलकेरळातील नद्यांचा आकार लहान असल्याने आणि त्यांचे [[त्रिभुज प्रदेश]]ही लहान असल्याने पर्यावरणीय प्रश्न उपस्थित होतात.[[वाळू |वाळू उपसा]] आणि [[प्रदूषण]] यांच्या समस्या या नद्यांना भेडसावतात.<ref name = "GOK_2005b"/> या राज्याला त्यामुळे भूस्स्खलन , [[पूर]] यासाख्या नैसर्गिक आपत्तीना सामोरे जावे लागते.२००४ च्या [[सुनामी]] [[वादळ|वादळा]]चा तडाखा या राज्याला सहन करावा लागला.

केरळाकेरळ मध्ये भरपूर '''प्रेक्षणीय''' स्थळे आहेत .त्यापैकी काही खालीलप्रमाणे आहेत.

'''१) कसारागोड मधील बेकल किल्ला:'''केरळामधीलकेरळमधील उत्तरेकडील जिल्ह्याच्या दक्षिणेस सुमारे १ कि.मी., कासारगोड येथे बेकल किल्ला आहे. हा केरळामधीलकेरळमधील सर्वात मोठा किल्ल्यांपैकी आहे आणि वर्षानुवर्षे निर्दोषपणे देखभाल केली जाते. हे समुद्रसपाटीपासून १ फूटांपर्यंत वाढते आणि ३५ कि.मी. अंतरावर असलेल्या हेडलॅंडवर आहे. बेकल फोर्ट बीच नावाचा एक सुंदर बीच विकसित करण्यासाठी बरेच प्रयत्न केले गेले आहेत. या स्थळांवर लोक मोठ्या संख्येने येतात. समुद्राच्या कडेने उंच डोंगरावर आरामात वसलेला हा किल्ला समुद्र किनाऱ्या भव्य दर्शनासाठी आहे. लॅराइट स्लॅबचा वापर करून आणि बहुभुज आकाराने बनवलेले हे केरळामधीलकेरळमधील सर्वाधिक भेट दिलेल्या साइट्सपैकी एक आहे.

'''४) कक्कथुरुथ''' - कावळ्याचे बेट:कक्कथरुथ हे केरळाच्याकेरळच्या अलाप्पुझामधील पाण्यावरील एक नेत्रदीपक लहान बेट आहे, जगातील पर्यटन-योग्य स्पॉट्सच्या छायाचित्रणातील पर्यटन नॅशनल जिओग्राफिकच्या ‘सुमारे २४ तासांत जगभरातील’ मध्ये त्या सूचीबद्ध आहेत. व्हेमनाड तलावाच्या आजूबाजूला पन्नाशीने झालेले ‘क्रोध बेट’ हे एक शांत ठिकाण आहे.  

ताज गार्डन रिट्रीट येथे बोटिंग आणि फिशिंगची सुविधा उपलब्ध आहे.केरळाकेरळ टूरिझम डेव्हलपमेंट कॉर्पोरेशनच्या बॅकवॉटर रिसॉर्ट वॉटरस्केपमध्ये स्वतंत्र कॉटेज आहेत ज्यात स्ट्रीटवर बांधले गेले आहे. हाऊसबोट्स आणि पारंपारिक केट्टूवॉलॉम्स (तांदूळ बार्जेस) हॉलिडे पॅकेजमध्ये उत्कृष्ट अनुभव येतात.

वायनाड समुद्रसपाटीपासून ७००- २१०० मीटर उंच उंचीवर आहे. केरळामध्येकेरळमध्ये सर्वाधिक आदिवासी वस्ती या जिल्ह्यात आहे. व्यथिरी तालुक्यातील डोंगर रांगा (तालुका हा जिल्ह्याचा उपविभाग आहे), कोझिकोड येथून वायनड पठारावर जाणाऱ्या  रस्तावर सुंदर रांगा दिसतात , वायनाड जिल्ह्याचे उच्चतम स्थान आहे.

केरळाातकेरळात शाकाहारी व मांसाहारी दोन्ही अन्न प्रकारांचा समावेश होतो.मासे,कोंबडी आणि अन्य मांसप्रकार येथे खाल्ले जातात.मसाल्यांच्या पदार्थांचा वापर अन्न प्रक्रियेत मोठ्या प्रमाणावर केला जातो.भात हा अन्नाचा महत्त्वाचा घटक असून दिवसाच्या कोणत्याही वेली ते खाला जातो.न्यःरीचे मुख्य पदार्थ तांदळापासून केले जातात ज्यामध्ये इडली, पुत्तू,अप्पम,इडीअप्पम ,वडा यांचा समावेश होतो.चटणी, कडल, पायसम, चिकन करी , माशांची आमटी,रस्सम यासारख्या पदार्थांचा आस्वाद या जोडीने घेतला जातो.सध्या हा शाकाहारी भोजनाचा प्रकार असून ते केळीच्या पानावर वाढले जाते. या जेवणाच्या शेवटी गोड खीर म्हणजे पायसम खाल्ली जाते.मधल्या वेळच्या खाण्याच्या चटकदार पदार्थात केळ्याचे वेफर्स यासारखे पदार्थ येतात.मांसाहारी पदार्थांमध्येही येथे वैविध्य आढळते.चहासोबत केळीपासून तयार केलेली भजी आस्वादाने खाल्ली जातात.

स्वातंत्र्यानंतर, लोकशाही समाजवादी कल्याण अर्थव्यवस्था म्हणून हे राज्य व्यवस्थापित केले गेले. १९९० पासून मिश्र अर्थव्यवस्था उदारीकरणामुळे भांडवलशाही, आर्थिक विस्तार, विदेशी गुंतवणूक परवाना आणि रोजगारमध्ये वाढ झाली. "केरळाकेरळ इंद्रियगोचर" किंवा "विकासाचे केरळाकेरळ मॉडेल" आणि तुलनेत कमी आर्थिक विकासाचा परिणाम मजबूत सेवा क्षेत्रामुळे झाला आहे.

केरळाचीकेरळची संस्कृती संमिश्र आणि विश्वव्यापी आहे आणि ती भारतीय संस्कृतीचा अविभाज्य भाग आहे<ref>{{जर्नल स्रोत|date=2019-12-11|title=Kerala|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Kerala&oldid=930241679|journal=Wikipedia|language=en}}</ref>.  हे आर्यन आणि द्रविड संस्कृतींचे संश्लेषण आहे, त्याच्या पुरातनपणामुळे आणि मलायली लोकांनी टिकवलेल्या सेंद्रिय निरंतरतेद्वारे परिभाषित. हे शेजारच्या आणि परदेशी संस्कृतीत शतकानुशतके झालेल्या संपर्कात तपशीलवार वर्णन केले गेले होते. तथापि, उर्वरित देशातील केरळाच्याकेरळच्या भौगोलिक पृथक्करणामुळे विशिष्ट जीवनशैली, कला, वास्तुकला, भाषा, साहित्य आणि सामाजिक संस्था विकसित झाल्या आहेत. राज्यात दरवर्षी १०,०००हून अधिक सण साजरे केले जातात.  मल्याळम दिनदर्शिका, केरळामध्येकेरळमध्ये इ.स. ८२५ पासून सुरू झालेल्या सौर कॅलेंडरमध्ये  कृषी आणि धार्मिक उपक्रमांच्या नियोजनात सामान्य वापर आढळतो.मल्याळम, भारतातील शास्त्रीय भाषांपैकी एक, केरळाचीकेरळची अधिकृत भाषा आहे. डझनभराहूनही अधिक अनुसूचित आणि अनुसूचित नसलेल्या भाषा देखील बोलल्या जातात.<ref>{{जर्नल स्रोत|date=2019-12-11|title=Kerala|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Kerala&oldid=930241679|journal=Wikipedia|language=en}}</ref>

१८ व्या शतकापर्यंत तीन चतुर्थांश भूभाग दाट जंगलाखाली होते.<ref>{{जर्नल स्रोत|date=2015-10-20|title=Leafing phenology of tropical forests of Bhadra wildlife sanctuary, Karnataka, India|url=http://dx.doi.org/10.15192/pscp.asr.2015.12.1.3340|journal=Applied Science Reports|volume=12|issue=1|doi=10.15192/pscp.asr.2015.12.1.3340|issn=2311-0139}}</ref> २००४ पर्यंत, भारतातील १५,००० वनस्पती प्रजातींपैकी २५ % पेक्षा जास्त प्रजाती केरळामध्येकेरळमध्ये आहेत.

केरळामधीलकेरळमधील विशिष्ट प्रदेशातील किंवा कालखंडातील प्राणिजात उच्च दरासाठी उल्लेखनीय आहे. यामध्ये सस्तन प्राण्यांच्या ११८ प्रजाती, ५०० पक्ष्यांच्या प्रजाती, १८९ प्रजातींचे मासे, सरपटण्याच्या १७३ प्रजाती आणि १५१ प्रजातींचा समावेश आहे.<ref>{{जर्नल स्रोत|last=Nameer|first=P. O.|last2=J|first2=Praveen|last3=Bijukumar|first3=A.|last4=Palot|first4=Muhamed Jafer|last5=Das|first5=Sandeep|last6=Raghavan|first6=Rajeev|date=2015-11-17|title=A checklist of the vertebrates of Kerala State, India|url=http://dx.doi.org/10.11609/jott.1999.7.13.7961-7970|journal=Journal of Threatened Taxa|volume=7|issue=13|pages=7961|doi=10.11609/jott.1999.7.13.7961-7970|issn=0974-7907}}</ref>

चित्र:Kerala backwater food varities.jpg|केरळाचीकेरळची खाद्यसंस्कृती

* [[केरळातील खाद्यसंस्कृती|केरळाातील खाद्यसंस्कृती]]