"धुंधुरमास (धनुर्मास)" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

सूर्य वर्षभरएका वर्षात १२ राशीतराशींतून भ्रमण करत असतो, तो ज्या महिन्यात धनु राशीत येतोअसतो, त्या मासाला धनुर्मास म्हणतात. धनुर्मास या शब्दाचा अपभ्रंश धुंदुरमासधुंधुरमास. हा महिना सूर्य जेव्हा मकर राशीत येतो, तेव्हा संपतो. मकरसंक्रातीच्या आधी येणारी भोगी हा या महिन्याचा शेवटचा दिवस असतो. म्हणजे हा धुंधुरमास १३-१४-१५-१६ डिसेंबरच्या आसपास सुरू होतो, १३-१४-१५ जानेवारीला संपतॊ.

दक्षिणायनात जेव्हा हा मास येतो.यावेळी हेमन्त ऋतुऋतू चालू असतो. हवेत अत्यंत गारठा असतो. विशेषत: रात्री हे शैत्य वाढते. रात्रीही मोठ्या असतात.जाठराग्नी या शैत्यामुळे नाभिस्थानी कोंडला जातो आणि मनुष्याची भूक वाढते – <br><br>

<big>बलिन: शीतसंरोधात् हेमन्ते प्रबलोऽनल:।भवतिभवति</big> , -<small>अष्टाङ्गहृदय सूत्रस्थान अध्याय ३</small><br><br>

<big>दैर्घ्यात् निशानाम् एतर्हि , प्रात: एव बभुक्षितबुभुक्षित:</big> (भवति)।-<small>अष्टाङ्गहृदय सूत्रस्थान अध्याय ३</small><br><br>

इन्द्र, वरुण, अग्नि, सूर्य अशा अनेक देवतांमुळे आपल्याला भोग्य पदार्थ उपलब्ध होत असतात, म्हणून आपण भोग घेण्यापूर्वी त्यांना अर्पण करावा. त्यांनीच दिलेले भोग त्यांना न देता जो स्वत: उपभोगतो तो स्तेन म्हणजे चोर ठरतो. धनुर्मासात सकाळी सकाळी कितीही कडकडून भूक लागली असली तरी ताजे गरम अन्न आधी सूर्याला अर्पण करावे म्हणजे नैवेद्य दाखवावा आणि मग भक्षण करावे अशी परंपरा आहे.<br>

धनुर्मास हे महिनाभर आचरण्याचे व्रत आहे. किमान गारठा असेपर्यंत आणि सकाळी भूक लागते आहे तोवर तरी निश्चितच आचरावे.<br>

आरोग्यशास्त्र आणि धर्मशास्त्र यांचा सुंदर मेळ धुंदुरमासव्रतातधुंधुरमासव्रतात दिसतो.