"ष्ट आणि ष्ठ" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

संस्कृत विशेषणांना ’ष्ठ’ हा [[प्रत्यय]] superlative degree दाखविण्यासाठी वापरला जात असल्याने, हा [[प्रत्यय]] लागलेले आणि मराठीत आलेले शब्द असे :

* कनिष्ठ (सर्वात खालचा; रूढार्थाने खालच्या पदावरचा) (धाकटा) (मूळ - अल्प अल्पतर/कनीयस्‌ अल्पिष्ठ/कनिष्ठ)

* ज्येष्ठ (सर्वात मोठा; रूढार्थाने वयाने मोठा) (महत्त्वाचा हिंदू महिना) (यावरून ज्येष्ठतर - अधिक ज्येष्ठ, ज्येष्ठतम - सर्वात वडील) (प्रशस्य श्रेयस्‌/ज्यायस्‌ श्रेष्ठ/ज्येष्ठ)

* ज्येष्ठा (आकाशातील एक सर्वात मोठे वाटलेले नक्षत्र)

* धनिष्ठ (सर्वात जास्त धनवान) (श्रीमंत) (धनिन्‌ धनितर/धनीयस्‌ धनितम/धनिष्ठ)

* धनिष्ठा (श्रीमंत(?) नक्षत्र)

* श्रेष्ठ (सर्वात अधिक श्रेयस; रूढार्थाने वरच्या दर्जाचा) (यापासून श्रेष्ठतर-अधिक श्रेष्ठ, श्रेष्ठतम फारच श्रेष्ठ) (प्रशस्य श्रेयस्‌/ज्यायस्‌ श्रेष्ठ/ज्येष्ठ)

* श्रेष्ठी (श्रेष्ठ व्यक्ती; सावकार; नगरश्रेष्ठी, पक्षश्रेष्ठी ) (यावरून - शेट्टी, शेट, शेटजी, शेठ, शेठजी)

 

==तमभाव नसलेले पण ’ष्ठ’असलेले शब्द==

* निष्ठा

* पृष्ठ : पृष्ठभाग, मलपृष्ठ, मुखपृष्ठ, वगैरे.

* प्रतिष्ठित : प्रति+स्था या धातूचे कर्मणि भूतकालवाचक धातुसाधित विशेषण past participle.(कभूधावि.)

* मंजिष्ठ

* विष्ठा

* शर्मिष्ठा

==ष्ट असलेले शब्द==

* आकृष्ट : हे आ+कृष्‌ या संस्कृतमधील धातूचे कर्मणि भूतकालवाचक विशेषण आहे. अर्थ जवळ ओढलेला

* उद्दिष्ट : उद्‍+दिश्‌ या धातूचे कभूधावि. ’उद्दिष्ट्य’ हा शब्द मराठीत नाही.

* कोपिष्ट (रागीट).असेच शब्द क्रोधिष्ट, रागिष्ट, तापिष्ट वगैरे. हे शब्द कभूधावि नाहीत, आणि तमभावीसुद्धा नाहीत..

* चेष्टा

* झरथ्रुष्ट

* त्वष्टा

* धष्टपुष्ट

* यष्टी

* रागिष्ट

* विशिष्ट : विशेषपासून बनलेला शब्द. या शब्दाचा ’शिष्ट’ या शब्दाशी संबंध नाही.

* वेष्टि (लुंगी)

* वैशिष्ट्य : विशिष्टपासून बनलेले भाववाचक नाम.

* सुष्ट : संस्कृत अव्यय सुष्ठु पासून मराठीसाठी बनलेला शब्द. याचा दुष्ट या शब्दाशी व्याकरणिक संबंध नसावा.

* स्पष्ट

 

 

* उस्तवार

* कास्तकार

* ख्रिस्त, ख्रिस्ती

* गस्त, गस्ती, अगस्ती,