राजा सगर

रामायणानुसार इक्ष्वाकु वंशात सागर नावाचा एक प्रसिद्ध राजा होता. ते भगवान राम आणि भगीरथ यांचे पूर्वज होते. सागर राजाला केशिनी आणि सुमती या दोन राण्या होत्या. परंतु राजा सागराला मूलबाळ नव्हते, त्यामुळे तो खूप दुःखी असायचा. एके दिवशी राजा सागर राण्यांसह हिमालयात तपश्चर्या करायला गेला.

१/५ला ६० हजार पुत्रांचे वरदान मिळाले

ऋषींच्या उपदेशानुसार राजा सागर आपल्या दोन राण्यांसह हिमालय पर्वतावर गेला आणि पुत्राच्या इच्छेने तपश्चर्या करू लागला. भगवान ब्रह्मदेवाचे मानसपुत्र महर्षि भृगु यांनी त्यांना वरदान दिले की एका राणीला साठ हजार अभिमानी पुत्र होतील आणि दुसऱ्या राणीला एक पुत्र होईल जो वंश चालवेल.

घोड्याच्या संरक्षणात नियुक्ती केली

वरदानानंतर काही दिवसांनी राणी सुमतीने ट्यूलिपच्या आकाराच्या गर्भाला जन्म दिला. तो फुटला तेव्हा साठ हजार पुत्र झाले. तर केशिनीला मुलगा झाला. सर्व पुत्र तरुण झाल्यावर सगर राजाने अश्वमेध यज्ञ केला. त्याने आपल्या साठ हजार पुत्रांना अश्वमेध घोड्याच्या संरक्षणाखाली नेमले.

3/5 देवराज इंद्राने युक्ती केली

देवराज इंद्राने कपिल मुनींच्या आश्रमात तो घोडा चोरून नेला. गर्विष्ठ राजा सागर, साठ हजार पुत्र पृथ्वी खोदून अधोलोकात पोहोचले. कपिलमुनींच्या आश्रमात यज्ञाचा घोडा बांधलेला राजाच्या पुत्रांनी पाहिला. त्यांनी कपिलमुनींना चोर समजून त्यांचा अपमान करण्यास सुरुवात केली.

4/5 साठ हजार पुत्र मिळून जन्मले

राजपुत्रांच्या आवाजाने ऋषींचे लक्ष गेले आणि त्यांना राग आला. ऋषींनी सागरच्या पुत्रांना जाळून राख केली. जेव्हा सागर राजाला सर्व गोष्टी समजल्या तेव्हा त्याने कपिल मुनींकडे क्षमा मागितली आणि आपल्या पुत्रांच्या उद्धारासाठी उपाय विचारला. कपिल मुनींनी राजा सागरला सांगितले की गंगा, स्वर्गाची नदी, त्याच्या अवशेषांना स्पर्श करेल तेव्हा तो मुक्त होईल.

5/5 अशा प्रकारे मोक्ष आला

सागराचा वंशज दिलीपचा मुलगा भगीरथ याने गंगा मातेची तपश्चर्या केली. तिच्या तपश्चर्येने प्रसन्न झालेली माता गंगा भगीरथला प्रकट झाली आणि वरदान मागायला सांगितली. भगीरथने त्याला पृथ्वीवर उतरण्यासाठी वरदान मागितले. स्वर्गातून गंगा पृथ्वीवर आली आणि कपिल मुनींच्या आश्रमात पोहोचली, जिथून राजा सगराच्या पुत्रांना मोक्ष मिळाला.