मेघगर्जनेचे वादळ
मेघगर्जनेचे वादळ, ज्याला विद्युत वादळ किंवा विजेचे वादळ देखील म्हणले जाते. हे एक वादळ आहे ज्याचे विजेचा कडकडाट आणि ढगांचा गडगडाट असतो.[१] Relatively weak thunderstorms are sometimes called thundershowers."NWS JetStream". National Weather Service. 26 January 2019 रोजी पाहिले.</ref> जर का हे वादळ तुलनेने कमकुवत असेल तर त्याला वादळी वाऱ्याचा पाऊस म्हणतात. मेघगर्जनेचे वादळ एका कम्युलोनिंबस म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या ढगांच्या प्रकारातून उद्भवते. हे सहसा जोरदार वारा यांच्यासमवेत असते आणि बऱ्याचदा मुसळधार पाऊस आणि काहीवेळा यात बर्फ किंवा गारांचा वर्षाव होतो. तसेच काही मेघगर्जनेच्या वादळामुळे थोड्याच प्रमाणात पाऊस पडतो; मुसळधार पाऊस पडत नाही. जोरदार किंवा कडक वादळामुळे काही प्रमाणात धोकादायक हवामानातील घटनांचा समावेश होतो, ज्यात मोठ्या गारा, जोरदार वारा आणि तुफान यांचा समावेश आहे. सुपरस्टॅल्स म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या काही अतिशय तीव्र वादळे चक्रीवादळांप्रमाणे फिरतात. बहुतेक वादळे उष्ण कटिबंधीय क्षेत्राच्या थरातून फिरत असतात.
| मेघगर्जनेचे वादळ | |
|---|---|
.jpg) हवेल्सी, जर्मनी मधील मेघगर्जनेचे वादळ | |
| घटनेचे क्षेत्र | प्रामुख्याने उष्णकटिबंधीय प्रदेशात आढळते आणि समशीतोष्ण प्रदेशात देखील आढळते. |
| हंगाम | सामान्यतः वसंत ऋतु आणि उन्हाळ्यात |
| प्रभाव/ परिणाम | वादळावर अवलंबून असते, पाऊस, गारपीट आणि / किंवा जास्त वारा यांचा समावेश असू शकतो. पूर किंवा आग कारणीभूत ठरू शकते. |
हे वादळ उबदार, आर्द्र हवेच्या वेगवान ऊर्ध्वगामी हालचालीमुळे तयार होते. उबदार, ओलसर वायु वरच्या दिशेने सरकत असताना, ती थंड होते, घनरूप होते आणि कम्युलोनिंबस ढग तयार करते जे 20 किलोमीटर (12 मील)च्या उंचीवर पोहोचू शकतात. जसजशी वर जाणारी हवा वाढते तशीतशी त्याच्या दवबिंदूचे तापमान कमी होते आणि तसतसे पाण्याच्या वाफेचे रूपांतर पाण्याच्या थेंबात आणि नंतर बर्फात होते. मेघगर्जनेच्या कक्षेत स्थानिक पातळीवर दबाव कमी होतो. या ढगात तयार झालेले थेंब पृथ्वीच्या दिशेने पडायला लागतात. थेंब पडताना ते इतर थेंबावर आदळतात आणि मोठे होत जातात. पडणारे थेंब त्यांच्या बरोबर थंड हवा सुद्धा खाली ओढायला लागतात आणि यामुळे एक थंड हवेचा प्रवाह पृथ्वीच्या पृष्ठभागावर तयार होतो. हाच प्रवाह वादळी वाऱ्यात रूपांतरित होतो आणि मेघगर्जनेचे सह पाऊस सुरू होतो.
हे वादळ कोणत्याही भौगोलिक स्थानात तयार होऊ आणि विकसित होऊ शकते परंतु बहुतेक वेळा मध्य-अक्षांशामध्ये, जेथे उष्णकटिबंधीय अक्षांशांमधून उबदार, आर्द्र वायु ध्रुवीय अक्षांशांमधून थंड हवेबरोबर आदळते तेथेच हे सामान्यतः तयार होते.[२] मेघगर्जनेचे वादळ हे हवामानातील बऱ्याच गंभीर घटनेच्या विकासासाठी जबाबदार आहे. वादळ आणि त्यांच्यासमवेत होणा-या घटनांमुळे मोठ्या प्रमाणात धोका निर्माण होतो. या वादळामुळे होणारे नुकसान मुख्यत: जोरदार वारा, मोठ्या गारा आणि अतिवृष्टीमुळे होणारे पूर यांमुळे होते. कधीकधी जोरदार मेघगर्जनेसह टॉर्नेडो आणि वॉटरस्पाउट्स तयार होतात.
या वादळाचे चार प्रकार आहेत: एकल सेल, मल्टी सेल क्लस्टर, मल्टी सेल लाइन आणि सुपरसेल्स. सुपरसेल वादळ सर्वात मजबूत आणि तीव्र असते. उष्णकटिबंधीय आणि उपोष्णकटिबंधीय भागात अनुकूल अनुलंब पवन प्रवाहाने तयार केलेली मेसोस्केल कन्व्हेक्टिव्ह सिस्टम चक्रीवादळाच्या विकासास जबाबदार असू शकते. कोरडे वादळ, पाऊस न पडता, त्यांच्याबरोबर येणाऱ्या ढग-ते-भूगर्भातील विजेमुळे उष्णतेमुळे वाइल्ड फायर्सचा प्रादुर्भाव होऊ शकतो. मेघगर्जनेचा अभ्यास करण्यासाठी अनेक मार्गांचा उपयोग केला जातोः वेदर रडार, वेदर स्टेशन आणि व्हिडिओ फोटोग्राफी. १९ व्या शतकाच्या उत्तरार्धात गडगडाटी वादळाविषयी आणि त्यांच्या विकासासंदर्भात भूतकाळातील सभ्यतांमध्ये अनेक गैरसमज होते. मेघगर्जनेची वादळे पृथ्वीच्या पलिकडे बृहस्पति, शनि, नेपच्यून आणि बहुधा शुक्र या ग्रहांवरही देखील होतात.
संदर्भ
संपादन- ^ "Weather Glossary – T". National Weather Service. 21 April 2005. 2006-08-23 रोजी पाहिले.
- ^ National Severe Storms Laboratory. "SEVERE WEATHER 101 / Thunderstorm Basics". SEVERE WEATHER 101. National Oceanic and Atmospheric Administration. 2020-01-02 रोजी पाहिले.