मानित विद्यापीठ
मानित विद्यापीठ किंवा डीम्ड युनिव्हर्सिटी किंवा मानद विद्यापीठ हे भारताच्या शिक्षण मंत्रालयाच्या अंतर्गत उच्च शिक्षण विभागाद्वारे उच्च शैक्षणिक संस्थांना दिलेली मान्यता आहे. [१] [२] मंत्रालयाच्या ह्या मान्यतेने शैक्षणिक संस्थेला "विद्यापीठाचा शैक्षणिक दर्जा आणि विशेषाधिकार" मिळतात. [३]
category of university in India | |||
| माध्यमे अपभारण करा | |||
 विकिपीडिया | |||
| उपवर्ग | विद्यापीठ | ||
|---|---|---|---|
| स्थान | भारत | ||
| |||
 | |||
भारतातील उच्च शिक्षण प्रणालीमध्ये खाजगी आणि सार्वजनिक (सरकारी) दोन्ही विद्यापीठांचा समावेश होतो. सार्वजनिक विद्यापीठांना भारत सरकार आणि राज्य सरकारे समर्थित आहेत, तर खाजगी विद्यापीठांना मुख्यतः विविध संस्था समर्थन आहे. भारतातील विद्यापीठांना विद्यापीठ अनुदान आयोगाने (यूजीसी) मान्यता दिली आहे, जे विद्यापीठ अनुदान आयोग कायदा, १९५६ मधून त्यांची शक्ती प्राप्त करते. या व्यतिरिक्त, मान्यता आणि समन्वयाच्या विविध पैलूंवर नियंत्रण ठेवणाऱ्या १५ व्यावसायिक परिषदांची स्थापना करण्यात आली आहे. [४]
मानित विद्यापीठचा दर्जा हा अभ्यासक्रम, प्रवेश प्रक्रिया आणि फी यामध्ये पूर्ण स्वायत्तता देतो. [५] नोव्हेंबर २०२२ रोजी यूजीसी ने १२७ संस्थांची यादी जाहिर केली ज्यांना मानित विद्यापीठाचा दर्जा देण्यात आला होता. [६] या यादीनुसार, मानित विद्यापीठचा दर्जा देण्यात येणारी पहिली संस्था म्हणजे भारतीय विज्ञान संस्था (इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ सायन्स), ज्याला हा दर्जा १२ मे १९५८ रोजी देण्यात आला. सर्वाधिक मानित विद्यापीठे असलेले राज्य तामिळनाडू आहे ज्यात २८ विद्यापीठांना मानित विद्यापीठाचा दर्जा आहे. [६]
१९५६ च्या यूजीसी कायद्याचे कलम १२ (बी) हे यूजीसी ला "कमिशनच्या निधीतून, विद्यापीठांना अनुदान वाटप आणि वितरित करण्याचा अधिकार देते" अशा प्रकारे, यूजीसी ही विविध संस्थांना कलम १२ (बी) अंतर्गत केंद्रीय/यूजीसी सहाय्य प्राप्त करण्यास योग्य किंवा अयोग्य घोषित म्हणून वर्गीकृत करते. प्रकाशित केलेल्या याद्यांमध्ये या स्थितीची नोंद केली असते. २४ ऑगस्ट २०२२ प्रकाशीत यादीत ५० संस्थांना केंद्रीय/यूजीसी सहाय्य प्राप्त करण्यास योग्य जाहीर केले आहे. [७][८]
यादी संपादन
संदर्भ संपादन
- ^ "UGC Act-1956" (PDF). Ministry of Education. Secretary, University Grants Commission. 1 February 2016 रोजी पाहिले.
- ^ "Indian Institute of Space Science and Technology (IISST) Thiruvananthapuram Declared as Deemed to be University". Union Human Resource Development Ministry, Press Information Bureau. 14 July 2008. 3 September 2011 रोजी पाहिले.
- ^ "Deemed University". Ministry of Human Resource Development. MHRD. Archived from the original on 2023-01-12. 2023-05-09 रोजी पाहिले.
- ^ "::: Professional Councils-Inside H E – University Grants Commission :::". ugc.ac.in. University Grants Commission. Archived from the original on 6 January 2010. 11 August 2011 रोजी पाहिले.
- ^ "What is a Deemed University?". ndtv.com. NDTV. 19 January 2010. 14 February 2012 रोजी पाहिले.
- ^ a b "List of Institutions Which Have Been Declared as Deemed To Be Universities as On 30 November 2021" (PDF). ugc.ac.in. University Grants Commission. 30 November 2021. Archived from the original (PDF) on 6 February 2022. 6 February 2022 रोजी पाहिले.
- ^ "Decision by the Commission". ugc.ac.in. University Grants Commission. 1 July 2017 रोजी पाहिले.
- ^ "List of lnstitutions Deemed to be Universities included under Section 12(B) of the UGC Act, 1956 (as on 24.08.2022)" (PDF). University Grants Commission. 24 August 2022. 25 October 2022 रोजी पाहिले.