फुलांचे आध्यात्मिक अर्थ

इतिहास

संपादन

श्रीमाताजी ऊर्फ मीरा अल्फासा, या श्रीअरविंद आश्रमात त्यांना भेटायला येणाऱ्या साधकांशी संवाद साधण्याचे एक माध्यम म्हणून फुलांचा उपयोग करत असत. अगदी सुरुवातीच्या काळापासूनच त्यांनी फुलांचे आध्यात्मिक अर्थ सांगायला सुरुवात केली होती. अशा रीतीने फुलांची जणू काही एक भाषाच तयार झाली आणि या भाषेच्या माध्यमातून श्रीमाताजी साधकांशी संवाद साधत असत. त्यांनी फुलांना आध्यात्मिक भावसूचक, गुणसूचक नावे दिली होती.

ग्रंथसंपदा

संपादन
  • १९७३ मध्ये प्रकाशित झालेल्या Flowers and Their Messages या पुस्तकामध्ये एकंदर ८७९ फुलांचे आध्यात्मिक अर्थ देण्यात आले आहेत.
  • इ. स. २००० मध्ये The Spiritual Significance of Flowers या नावाने आणखी एक पुस्तक प्रकाशित केले गेले, त्यामध्ये फुलांच्या शास्त्रीय नावांची भर घालण्यात आली आहे तसेच आणखी १९ फुलांचे अर्थ नव्याने देण्यात आले आहेत.
क्र. शास्त्रीय नाव आध्यात्मिक अर्थ आध्यात्मिक अर्थ (इंग्रजी) प्रचलित नाव छायाचित्र
०१ Abutilon indicum अभिवचन Mental Promise पेटारी
 
०२ Arrhostoxylum costatum वीराला उचित कृती Heroic Action
०३ Amaranthus caudatus कृतीमधील निर्भयता Fearlessness in Action राजगिरा, उनाडभाजी
 
०४ Anethum graveolens (Dill) रक्तामध्ये प्रकाश Light in the blood
०५ Anthocephalus cadamba अतिमानसिक सूर्य Supramental Sun कदंब, निपा (संस्कृत) []
 
०६ Asclepias curassavica भौतिक मनाने अतिमानसिक प्रकाशाला

दिलेला प्रतिसाद

Response of the Physical Mind

to the Supramental Light

पिवळा चित्रक / हळदीकुंकू
 
०७ Asparagus racemosus आत्मसमर्पणातून उदयाला येणारे सौंदर्य Beauty Arising from Consecration शतावरी
 
०८ Atalantia monophylla इच्छाविरहितता Absence of Desire माकडलिंबू
 
०९ Barringtonia asiatica अतिमानसिक कृती Supramental Action
 
१० Begonia संतुलन Balance काप्रू
११ Bixa orellana एक नवीन जगत् New World शेंदरी
१२ Bougainvillea संरक्षण Protection बोगनवेल
१३ Brownea coccinea विश्वावर अधिराज्य गाजविणारे ईश्वरी प्रेम Divine Love Governing the World
१४ Belamcanda chinensis.

Deep orange

ईश्वराविषयी आत्मीयता Attachment to the Divine
१५ Butea monosperma अतिमानसिक साक्षात्काराचा आरंभ Beginning of the Supramental Realisation पळस
१६ Canna indica ईश्वराशी सख्यत्व Friendship with the Divine
१७ Carnation सहयोग Collaboration
१८ Castanospermum australe जडभौतिकामध्ये कार्यकारी असलेले 'प्रकाशाचे मन' Mind of Light Acting in Matter
१९ Cattleya Orchid जीवनाची साध्यपूर्ती The Aim of Existence is Realised ऑर्किड
२० Celosia argentea अभिव्यक्तीचा सुकाळ Abundant Expression
२१ Combretum fruticosum जीवनामध्ये कृतीचे संघटन Organisation of Action in Life
२२ Couroupita guianensis समृद्धी Prosperity [] कैलासपती
 
२३ Cucurbita maxima विपुलता Abundance लाल भोपळ्याचे फूल
२४ Dahlia - White अतिमानवता Superhumanity डेलिया (पांढरा)
 
२५ Delonix regia साक्षात्कार Realisation गुलमोहर
२६ Eucalyptus अहंकाराचे निर्मूलन Abolition of the Ego निलगिरी
२७ Galanthus nivalis 'Viridapicis' पुनरुज्जीवनाचे अभिवचन Promise of Renewal सर्पगंधा
२८ Gazania स्पष्टतेच्या शोधात Seeking for clarity
२९ Golden hibiscuses अतिमानसिक सौंदर्य Supramental Beauty सोनेरी जास्वंद
३० Gomphrena globosa -

purple Amaranth

अमर्त्यत्व Immortality
३१ Gossypium भौतिक समृद्धी Material Abundance कार्पास, कपाशी
३२ Hedychium - White सत्-चित्-आनंद Sat-Chit-Anand सोनटक्का
३३ Helichrysum orientale पृथ्वीवर अतिमानसिक अमरत्व Supramental Immortality upon Earth []
३४ Hibiscus Mutabilis ईश्वरी The Divine Grace
३५ Hibiscus rosa-sinensis अतिमानसिक प्रेमाचे सौंदर्य Beauty of Supramental love जास्वंद
३६ Hibiscus rosa-sinensis 'Debbie Ann' नव-निर्मितीचे सौंदर्य Beauty of the New Creation जास्वंद (गुलाबी रंग)
३७ Hygrophila auriculata ईश्वराच्या पहिल्या संपर्काने जागृत होणाऱ्या भावना The Emotions Awake To The First Contact With The Divine तालीमखाना
 
३८ Hymenantherum साधेपणा Simplicity
३९ Ipomoea सौंदर्यपूर्ण सुंदरता Aesthetic Beauty मॉर्निग ग्लोरी
४० Ixora pavetta सरळपणा Straightforward­ness
४१ Jasminum शुद्धता, निर्मळता Purity जाई
४२ Jatropha podagrica अतिमानसिक कृतीला अवचेतनेकडून मिळालेला पहिला प्रतिसाद First Response of the Subconscient to the Supramental Action
४३ Lagenaria siceraria भावनिक समृद्धी Emotional Abundance दुधी भोपळ्याचे फूल
४४ Lantana पेशींमधील भावनिक सौंदर्य Emotional Beauty in the Cells तणतणी, घाणेरी
४५ Leonotis nepetifolia (L.) R. Br., Labiatae. आरोहण Ascension दीपमाळ
 
४६ Erysimum cheiri (L.) आशावाद Optimism
४७ Malvaviscus arboreus (Red) ईश्वरी सांभाळ Divine Solicitude मिर्ची जास्वंद
४८ Memecylon tinctorium चमत्कार Miracle अंजनी
४९ Michelia alba. Ivory white ईश्वरी हास्य Divine Smile चंपा, चाफा
५० Millingtonia hortensis रुपांतरण Transformation बुचाची फुले
५१ Mimusops elengi परिपूर्ती, सिद्धी Accomplishment बकुळीची फुले
५२ Mirabilis jalapa दिलासा Solace गुलबक्षी
५३ Mirabilis jalapa - Yellow मनातील दिलासा Solace in the Mind गुलबक्षी (पिवळा रंग)
५४ Mirabilis jalapa - Pink प्राणातील दिलासा   Solace in the Vital गुलबक्षी (गुलाबी रंग)
५५ Mirabilis jalapa - White पूर्ण दिलासा Integral Solace गुलबक्षी (पांढरा रंग)
५६ Myrtus communis. White केवळ ईश्वरासाठीच जगणे To Live Only For the Divine विलायती मेंदी, फिरंगी मेथी, गंधमालती
 
५७ Nelumbo nucifera 'Alba' अदिती - दिव्य चेतना Aditi-the Divine Consciousness कमळ
 
५८ Nelumbo nucifera अवतार Avatar- the Supreme Manifested

in a Body upon Earth

अरविंद
 
५९ Nerium oleander मिथ्यत्वाचे समर्पण Surrender of All Falsehood कण्हेर
 
६० Nyctanthes arbor-tristis अभीप्सा Aspiration प्राजक्त, पारिजातक, शेफाली
 
६१ Ocimum tenuiflorum भक्ती Devotion तुळस
 
६२ Operculina turpethum ईश्वरी कृपेची हाक Call of the Divine Grace
६३ Pandanus tectorius तपोनिष्ठ विशुद्धता Ascetic Purity केवडा
 
६४ Petunia Xhybrida कृतीमधील उत्साह Enthusiasm in Action
६५ Passiflora vitifolia HBK ईश्वरी कार्याचे साधन बनण्याची इच्छा बाळगणारी शक्ती Power aspiring to become an instrument for the divine work रक्त कृष्णकमळ
६६ Plumbago auriculata 'Alba' ईश्वरी सान्निध्याच्या शोधात असणारी चेतना Consciousness seeking for the presence चित्रक
 
६७ Plumeria Obtusa व्यक्तीच्या प्रत्येक घटकामध्ये मानसिक परिपूर्णत्व Psychological Perfection in all parts of the being.
६८ Plumeria rubra मानसिक परिपूर्णत्व Psychological Perfection चाफा
 
६९ Polianthes tuberosa - White नव-निर्मिती New Creation निशिगंध, गुलछडी
 
७० Portulaca grandiflora श्रीअरविंदांची करुणा Sri Aurobindo's Compassion
७१ Punica granatum दिव्य प्रेम Divine Love डाळिंबाचे फूल
 
७२ Rhodedendron सौंदर्याची रेलचेल Abundance of Beauty ऱ्‍होडोडेंड्रॉन
७३ Rosa मानवी वासनाविकारांचे ईश्वरविषयक प्रेमामध्ये रूपांतर Human passions changed into love for the Divine लाल गुलाब
७४ Scabiosa atropurpurea आशीर्वाद Blessings पिनकुशन फ्लॉवर, इजिप्शियन गुलाब
७५ Sesbania grandiflora साक्षात्काराचा आरंभ Beginning of Realisation हादगा / अगस्ता
७६ Strophanthus (White & Purple) आविष्करणाचे किरणोत्सर्जन Radiation of the Manifestation
७७ Stemmadenia litoralis कृतीमधील शुद्धता Purity in Action
७८ Tabernaemontana divaricata मानसिक शुद्धता Mental Purity तगर
 
७९ Thevetia peruviana मन Mind बिट्टीची फुले (पिवळा रंग)
 
८० Tradescantia spathacea. White ईश्वरी उपस्थिती Presence
८१ Viscum album चैतन्याची खूण Sign of the Spirit
८२ Leucanthemum Xsuperbum सर्जक शब्द Creative Word डेझी
८३ zephyranthes प्रार्थना Prayer [] लिली
८४ Zinnias सहनशक्ती Endurance झिनिया
८५ Passiflora Incarnata X cincinnata 'Incens' (Passion Flower) निश्चल-नीरवता Silence
८६ Achimenes Grandiflora (Monkey-faced Pansy) प्राणामधील निश्चल-नीरवता Silence in the Vital
८७ Passiflora Foetida (Running Pop) समग्र निश्चल-नीरवता Integral Silence वेल-घाणी?
८८ Linaria Maroccana (Toadflax) बोलकी नीरवता Expressive Silence
८९ Eranthemum pulchellum (Blue Sage) मनामध्ये निश्चल-निरवतेविषयी असलेली अभीप्सा / आस Aspiration for Silence in the mind (हिंदी) गुलशाम
 
९० Proiphys amboinesis (Brisbane Lily) आध्यात्मिकतेबद्दलची आस Silver
९१ Vittadinia triloba (Creeping Daisy) समग्र साधेपणा Integral simplicity
९२ Catharanthus roseus (Madagascar Periwinkle) अखंडितपणे चाललेली प्रग्रती Uninterrupted spamodic progress सदाफुली
 
९३ Mimosa pudica ( Touch-me-not) प्राणिक संवेदनशीलता Vital sensitivity लाजाळू, लाजवंती
 
९४ Melampodium paludosum (Gold Medallion Flower) खऱ्या मानसिक प्रामाणिकपणाचा उदय Birth of true mental sincerity बटर डेझी
 
९५ Malvaviscus arboreus (Turk's Cap) ईश्वरी अनुध्यान Divine Solicitude जास्वंद
 
९६ Malvaviscus arboreus (Turk's Cap) योग्य रीतीने आकलन झालेले ईश्वरी अनुध्यान Divine Solicitude rightly understood जास्वंद
 
९७ Thymophylla tenuiloba (Golden Fleece) मानसिक साधेपणा Mental Simplicity
९८ Oxalis (Sorrel) प्राणामधील विनम्र साधेपणा Candid simplicity in the vital
९९ Aster amellus (Italian Aster) साधा प्रामाणिकपणा Simple sincerity
१०० Solidago (Goldenrod) मानसिक प्रामाणिकपणा Mental Sincerity
१०१ Aster amellus (Italian Aster)

(Lavender pink)

भावनिक प्रामाणिकपणा Emotional Sincerity
१०२ Aster amellus (Italian Aster) (Lavendar blue) प्राणामधील प्रामाणिकपणा Sincerity in the Vital
१०३ Phlox drummondlii (Annual Phlox) (Colourful) कार्यातील कुशलता Skill in work
१०४ Phlox drummondil (Annual Phlox) (Pink) अंतरात्मिक कार्यातील कुशलता Skill in psychic work
१०५ Phlox drummordii (Annual Phlox) (Yellow) मानसिक कार्यातील कुशलता Skill in mental work
१०६ Phlox drummondii (Annual Phlox) (Small white) कार्यामधील भावनिक कुशलता Emotional skill in work
१०७ Phlox drummondii (Annual Phlox)

(Carmine red)

कार्यामधील शारीरिक कुशलता Physical skill in work
१०८ Phlox drummondii (Annual Phlox)

(Bright red)

भौतिक कार्यातील कुशलता Skill in Material work
१०९ Phlox drummondii (Annual Phlox)

(Small White)

समग्र कार्यातील कुशलता Skill in integral work
११० Phlox drummondii (Annual Phlox) कार्यातील तेजस्वी कुशलता Radiating skill in work
१११ Prunus subhirtella (Oriental Cherry) सौंदर्याचे हास्य Smile of beauty
११२ Hibiscus micranthus (Tiny flower Hibiscus) चिरंतन हास्य Eternal smile
११३ Michelia alba (White Champaca) ईश्वरी हास्य Divine smile पांढरा चाफा
 
११४ Delphinium (Larkspur) आकाशरोहण Soaring
११५ Rosa canina (Dog Rose) प्रकृतीचे अंतरात्मिक आकाशरोहण Psychic soaring of Nature
११६ Mirabilis jalapa (Marvel of Peru) सांत्वन Solace गुलबक्षी (रंगीबेरंगी)
 
११७ Amaranthus caudatus (Velvet Flower) प्राणामधील प्रदीप्त सामर्थ्य Illumined strength in the vital
११८ Alcea rosea (Hollyhock) प्राणाचे समग्र अर्पण Integral offering of the vital
 
११९ Mirabilis jalapa (Marvel of Peru) (Yellow) मनामधील सांत्वन Solace in the mind गुलबक्षी (पिवळा रंग)
 
१२० Mirabilis jalapa (Marvel of Peru) (Magenta) प्राणामधील सांत्वन Solace in the vital गुलबक्षी
 
१२१ Mirabilis jalapa (Marvel of Peru) (White) समग्र सांत्वन Integral Solace गुलबक्षी (पांढरा रंग)
 
१२२ Solenostemon scutellarioides (Coleus) प्राणामधील सामर्थ्य Strength in the vital
१२३ Chrysanthemum विशेष तपशीलवर ऊर्जा Specialised detailed energy
१२४ Asparagus densiflorus 'Sprengeri' आध्यात्मिक वाणी Spiritual Speech
१२५ Terminalia catappa (Tropical Almond) आध्यात्मिक अभीप्सा Spiritual Aspiration
१२६ Leontopodium alpinum (Edelweiss) आध्यात्मिक सौंदर्य Spiritual Beauty
१२७ Pelargonium (Geranium) आध्यात्मिक आनंद Spiritual Happiness
१२८ Salvia (Sage) आध्यात्मिकतेविषयी अभीप्सा Aspiration for spirituality
१२९ Salvia leucantha (Mexican Bush Sage) स्वतःचे आध्यात्मिकीकरण होऊ देण्यासाठी प्राणाची संमती The vital consenting to be spiritualised.
१३० Salvia spendens (Scarlet Sage) स्वतःचे आध्यात्मिकीकरण होऊ देण्यासाठी जडद्रव्याची संमती Matter consenting to be spiritualised
१३१ Dendrophthoe fatcata (Honey Suckled mistletoe) Mental Spirit of imitation
१३२ Hiptage benghalensis (Hiptage) आध्यात्मिक यश Spiritual success
१३३ Pandanus tectorius (Pandanus Palm) आध्यात्मिक सुगंध Spiritual perfume केवडा
१३४ Russelia sarmentosa (Antiqua Sage) भौतिकामध्ये आध्यात्मिक अभीप्सा Spiritual aspiration in the physical
१३५ Petrea volubilis (Purple Wreath) उपचाराची आध्यात्मिक शक्ती Spiritual power of healing
 
१३६ Citharexylum (Fiddle Wood) आध्यात्मिक आरोहण Spiritual Assension
१३७ Tithonia rotundifolia (Mexican Sunflower) पूर्णपणे ईश्वराभिमुख झालेली शारीर-चेतना Physical consciousness turned entirely towards the Divine
१३८ Psidium guajava (Common Guava) स्थैर्य Steadfastness
१३९ Areca Catechu (Betal palm) स्थिर प्राणिकता Steadfast Vitality
१४० Bombax ceiba (Red silk cotton tree) जडभौतिक चेतनेमध्ये असलेले

सघन स्थैर्य

Solid steadfastness in the material consciousness काटेसावर
 
१४१ Ixora pavetta (Torch Tree) स्पष्टवक्तेपणा Straightforwardness
१४२ Scabiosa autropurpurea (Pincushion flower) जडभौतिक जगाला दिलेले आशीर्वाद Blessings on the material world
१४३ Pimpinella major (Grater Burnet-saxifrage) रक्तामधील विशुद्धता Purity in the blood

बाह्य दुवे

संपादन

http://www.blossomlikeaflower.com/

https://motherandsriaurobindo.in/The-Mother/spiritual-significance-of-flowers/

संदर्भ

संपादन

Flowers and their spiritual significance, ISBN - 9788170600282

  1. ^ a b c d Huta Hindocha (2002). The spirit of Auroville. Havyavahana Trust.