खान अब्दुल गफारखान

खान अब्दुल गफारखान (१८९० - १९८८), सरहद्द गांधी व बादशाह खान या नावाने प्रसिद्ध, हे वायव्य सरहद्द प्रांतातील स्वातंत्र्यसेनानी होते. ज्यांनी भारतीय स्वातंत्र्याच्या लढ्यामध्ये भाग घेतला होता. भारतरत्न पुरस्कार मिळालेले हे पहिले अभारतीय होते. गफारखानांनी १९२९ मध्ये 'खुदाई खिदमतगार' ही संघटना उभारली होती. या संघटनेच्या सदस्यांना "लाल डगले वाले" म्हणून ओळखतात. ही संघटना "सुर्ख पोश" या नावाने देखील ओळखली जात होती.

खान अब्दुल गफारखान
जन्म	६ फेब्रुवारी १८९० पेशावर , पाकिस्तान
मृत्यू	२० जानेवारी १९८८ पेशावर
ख्याती	सरहद्द गांधी, बादशाह खान
पुरस्कार	भारतरत्न

अब्दुल गफ्फार खान एक राजनैतिक आणि आध्यात्मिक नेता होते, त्यांना महात्मा गांधी सारखे अहिंसा आंदोलन साठी ओळखले जात होते. ते महात्मा गांधी यांचे समर्थक होते. ब्रिटिश इंडिया मध्ये त्यांना ‘फ्रंटियर गांधी’ या नावाने संबोधले जायचे. खुदाई खिदमतगारचा यशामुळे ब्रिटिश सरकारने त्यांना आणि त्यांच्या समर्थकांविरुद्ध कठोर कारवाई करण्यास सुरुवात केली आणि भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीतील काही या दडपशाहीस बळी पडले. बच्चा खानने अखिल भारतीय मुस्लिम लीगच्या भारताच्या फाळणीच्या मागणीचा जोरदार विरोध केला. जेव्हा भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसने विभागीय योजनेची स्वीकृती जाहीर केली तेव्हा विभाजनानंतर त्यांनी पाकिस्तान सोबत राहण्याचा निर्णय घेतला.

विभाजनानंतर बच्चा खान यांनी पाकिस्तानशी एकनिष्ठ राहण्याची शपथ घेतली, पण १९४८ आणि १९५४ च्या दरम्यान पाकिस्तानी सरकारने त्यांना वारंवार अटक केली. १९६९ मध्ये पुन्हा युनिट कार्यक्रमाचा विरोधात त्यांना पुन्हा अटक करण्यात आली. १९८८ मध्ये पेशावर येथे त्यांचे निधन झाले.

सुरुवातीचे जीवन

खान अब्दुल गफारखान यांचा जन्म ६ फेब्रुवारी १८९० मध्ये ब्रिटिश इंडिया पेशावर(पाकिस्तान) येथील उत्मान जई येथे झाला. त्यांचे वडील बहराम हे तेथील जमीनदार होते. स्थानीय पठाण लोकांचा विरोध असताना खान अब्दुल गफारखान यांचा वडिलांनी त्यांना व त्यांचा भावाला मिशन स्कूल मध्ये शिकवले. त्यानंतर त्यांनी त्यांचे शिक्षण अलीगढ मुस्लिम महाविद्यालय मध्ये पूर्ण केले. १९१० मध्ये त्यांनी आपल्या गावामध्ये एक शाळा उघडली. त्यानंतर १९११ साली ते स्वातंत्र्य चळवळीमध्ये सहभागी झाले. १९१५ साली ब्रिटिश अधिका-याने त्यांचा शाळेवर बंदी घातली.

खुदाई खिदमतगार

खान अब्दुल गफारखान यांना आझाद आणि धर्मनिरपेक्ष असा भारत देश पाहिजे होता, हे लक्ष पूर्ण करण्यासाठी त्यांनी १९२९ मध्ये ' १९२९ मध्ये 'खुदाई खिदमतगार' नावाची संघटना उभारली होती. ही संघटना "सुर्ख पोश" तसेच "लाल डगेलेवाले" या नावाने देखील ओळखली जात होती.' नावाची संघटना उभारली होती. ही संघटना "सुर्ख पोश" या नावाने देखील ओळखली जात होती. खुदाई खिदमतगारची स्थापना महात्मा गॉंधींचा अहिंसा आणि सत्याग्रह सारख्या सिद्धांतावरून प्रेरित होऊन केली गेली होती. ह्या संघटनेमध्ये साधारणतः १,००,००० सदस्य सामील झाले. Hii helo pushkar Khairnar आणि त्यांनी शांततापूर्वक इंग्रज पुलिसांचा विरोध केला.