"वर्णमाला" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

मराठी वर्णमाला:-

तोंडावाटे निघणार्या निघणाऱ्या मूलध्वनीला वर्ण असे म्हणतात. बोलतांना आपले मूलध्वनी हवेत विरू नयेत म्हणून आपण लिहून ठेवतो. ज्या सांकेतिक खुणांनी आपण मूलध्वनी लिहून ठेवतो त्या संकेतिकसांकेतिक खुणेला ध्वनीचिन्हेध्वनिचिन्हे किंवा अक्षर असे म्हणतात. अक्षर म्हणजे नष्ट न होणारे. मराठी भाषेत एकूण 48५९ वर्ण आहेत. या वर्णाच्या मालीकेलाचमालिकेलाच वर्णमाला किंवा मुळाक्षरे असे म्हणतात.

1१. स्वर :

मराठी भाषेत अ, आ, इ, ई, उ, ऊ, ऋ, लूॠ, ऌ, लॄ, ए, ऐ, ओ, औ असे एकूण बारा स्वर आहेत.

1१. र्हरस्वऱ्हस्व स्वर :

ज्या स्वरांचा उच्चार करण्यास कमी वेळ लागतो त्या स्वरांना र्हठस्वऱ्हस्व स्वर असे म्हणतात.

उदा. अ, ॲ, इ, ऋ, ऌ, उ

उदा. आ, ऑ, ई, ऊ, ए, ऐ, ओ, औ

स्वरांचे इतर प्रकार :

उदा. अ-आ, ॲ-ऑ, उ-ऊ, ओऋ-औॠ, इऌ-ईलॄ, ए-ऐ, ओ-औ,

२. विजातीय स्वर :
भिन्न उच्चार स्थांनामधून उच्चारल्या जाणार्या-जाणाऱ्या स्वरांना विजातीय स्वर असे म्हणतात.

३ संयुक्त स्वर :
दोन स्वर मिळून तयार होणार्या होणाऱ्या स्वरांना संयुक्त स्वर असे म्हणतात.

याचेअसे 4४ स्वर आहेत.

2.२ स्वरादी :

दोन स्वरादी – अं, अः स्वरादी. मध्येस्वरादीमध्ये अनुस्वार व विसर्ग यांचा समावेश होतो.

उदा. घरातघरांत, जेंव्हाजेव्हां, फुफ्फुसांतील, यांतीलआम्हांला, आंतीलटपालहंशील, हंहंहं, हांहांहां, हूं का चूं, हुंकार, इत्यादी.

विसर्ग याचा अर्थ श्वास सोडणे असा होतो. विसर्गाचा उच्चार होत असतांना स्वराच्या उच्चारानंतर ह-हा-हि-ही-हु-हू सारखा उच्चार होतांना हवेचे किंचित विसर्जन होते म्हणून यास विसर्ग असे म्हणतात. याचे चिन्ह लिहून दाखविताना अक्षराच्या पुढे दोन टिंबटिंबे देतात. मराठीत विसर्गयुक्त शब्द जवळजवळ नाहीत. (दुःख, क:पदार्थ ह्यांतली विसर्गसदृश चिन्हे विसर्ग नाहीत!) आहेत त्यांपैकी हे दोन :-

उदा. स्वत:, दु:खमन:शाती, नि:स्पृह:, निःश्वास, निःशंक, इत्यादी.

एकूण ३.व्यंजन 34 आहेत.:

ज्याचा उच्चार करतांना जिभेचा कंठ, टाळू, मुर्धामूर्धा, दात, ओठ, या अवयवांशी स्पर्श होतो त्यांना व्यंजन असे म्हणतात.

महाप्राणस्पर्श व्यंजन (1३२)

1. स्पर्शअर्धस्वर व्यंजन :(४)