"मल्लखांब" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

दुसर्‍यादुसऱ्या बाजीरावाच्या काळातील मल्लखांब या खेळाचे आद्यगुरू म्हणून [[बाळंभट देवधर]] (जन्म : इ.स. १७८०; मृत्यू : इ.स. १८५२) यांचे नाव घेतले जाते. मुळच्या साताऱ्याच्या परंतु सध्या पुणेस्थित मनिषामनीषा बाठे यांनी ‘एक होता बाळंभट’ नावाचे बाळंभटांचे चरित्र लिहिले आहे. त्या पुस्तकात मल्लखांबाचा इतिहासही आला आहे. [[बडोदा]] येथील दत्तात्रेय करंदीकर यांच्या व्यायामकोशाचा ३रा खंड इ.स. १९३२मध्ये प्रकाशित झाला. या खंदात बाळंभट देवधरांचे मल्लखांबाचे आद्यगुरू म्हणून उल्लेख आहे. महाराष्ट्राबाहेर [[उज्जैन]] आखाडा, [[झांशी]] व [[ग्वाल्हेर]] आखाड्यांचे स्मृतिअंक, आणि [[वाराणसी]] येथील व्यायाम नावाचेनावाच्या मासिकात बाळंभटांपासून सुरू झालेली व्यायाम परंपरा आणि मल्लखांब यांचा उल्लेख आहे. [[गुजराथ]]मध्ये आजही मल्लखांब असलेलीअसलेले आखाडे आहेत.

मराठी माणसाने देशभरात मल्लखांबाला लोकमान्यता मिळवून दिली. बाळंभट देवधरांच्या या चरित्रपुस्तकात मल्लखांब खेळासंबंधात चार पिढ्यांचा इतिहास आला आहे. इतिहास संशोधक डॉ. [[सदाशिव शिवदे]] यांनी ‘एक होता बाळंभट’ या पुस्तकाची प्रस्तावना लिहिली आहे. [[बडोदा]], [[मिरज]] आणि [[वाराणसी]] येथे सापडलेले ग्रंथ, कागदपत्रे, आखाड्यांची इतिवृत्ते यांच्या आधारे हा चरित्रचरित् ग्रंथ लिहिणे शक्य झाले.

===लाकडी स्तंभ pole mallkhamb===

मल्लखांब हा सागवानी किंवा शिसवीच्या लाकडाचा एक स्तंभ असतो. याची उंची सुमारे साडे आठसाडेआठ फूट असते. हा खांब दंडगोलाकार, सरळ, गुळगुळीत व वर टोकाच्या बाजूला निमुळता असतो. या प्रकाराला पुरलेला मल्लखांब म्हणतात. तो जमिनीच्या आत पक्का बसवलेला असतो.

==वेताचा मल्लखांब===

* बाळंभटदादा देवधर - दुसर्‍यादुसऱ्या बाजीराव पेशव्यांचा काळ (पहिला ‘आखाडा’ वाराणसी येथे स्थापन केला.)

* मनीषा बाठे (महाराष्ट्र राज्य हौशी मल्लखांब संघटनेच्या आजीवनआजीव सदस्य)

==मल्लखांबाचा प्सार करणाऱ्या संस्था==

* मुंबई उपनगरअकोला जिल्हा मलखांब संघटना

* हौशीआंतरशालेय मलखांब संघटनास्पर्धा

* रत्नागिरीनाशिक जिल्हा [[मल्लखांब]]मलखांब संघटना

* आंतरशालेयभाऊसाहेब रानडे नवोदित मलखांब स्पर्धा

* व्यायाम ज्ञानकोश भाग ३ (दत्तात्रेय करंदीकर, बडोदा )

* एक होता बाळम्बाळंभट भटbha(लेखिका मनीषा बाठे)