"जैविक घड्याळ" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

प्रत्येक सजीवाच्या शरीरात एक घड्याळ असते. ते पृथ्वीच्या गतीनुसार, म्हणजे सूर्योदय व सूर्यास्तानुसार शरीराचे तापमान, झोप, हार्मोन लेव्हलपातळी आणि पचनक्रिया याचे नियंत्रण करते. या घड्याळाला जैविक घड्याळ म्हणतात. हजारो वर्षांच्या उत्क्रांतीनंतर प्राण्यांचे शरीर दिवस व रात्रींसाठी अनुकूल झाले. औद्योगिक क्रांतीनंतर कामाच्या पाळ्यांमुळे व रात्रीच्या अधिक तासांच्या प्रवासांमुळे या घड्याळात बदल झाले.

शरीरातील जैविक घड्याळ दैनंदिन गतीवर कसे चालते, त्यासाठी पेशीत दिवसा आणि रात्री कसे बदल होतात यावर अनेक वर्षॆ, म्हणजे सन १९६०च्या दशकापासून संशोधन चालू होते. झाडे, प्राणी आणि माणसे पृथ्वीच्या गतीप्रमाणे आपल्या शरीरातील जैविक घड्याळात (बायोलॉजिकल क्लॉक) कसे बदल करतात, मानवी शरीरातील जैविक घड्याळाची काय कार्यपद्धती आहे याचा शोध सन १९८०पासून संशोधन करणार्‍या जेफ्री हॉल (७२), मायकेल रोसबॅश (७३) आणि मायकेल यंग (६८) या तीन अमेरिकन शास्त्रज्ञांनी लावला. या शोधाबद्दल त्या तिघांना २०१७ सालचा नोबेल पुरस्कार संयुक्तरीत्या जाहीर झाला आहे.