"चतुर्मास" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

चतुर्मास म्हणजे चार महिने. आषाढाचे २० दिवस, श्रावण-भाद्रपद-आश्विन हे तीन पूर्ण महिने आणि कार्तिक महिन्याचे पहिले ११ दिवस. [[भारतीय उपखंड|भारतीय उपखंडात]] हा काळ [[पावसाळा|मोसमी पावसाळ्याचा]] असतो. [[आषाढ शुद्ध एकादशी]]ला [[सूर्य]] [[मिथुन रास|मिथुन राशीत]] येतो तेव्हा चतुर्मासाची सुरुवात होते. आषाढी शुद्ध एकादशीला पद्मा एकादशी किंवा ''देवशयनी एकादशी'' असे म्हणतात. कार्तिक शुद्ध एकादशीस चतुर्मास संपतो तेव्हा सूर्य [[तुळा रास|तुळा राशीत]] आल्यावर कार्तिक शुद्ध एकादशी येते. कार्तिक शुद्ध एकादशीस 'प्रबोधिनी एकादशी'' असे नाव आहे. कार्तिक शुद्ध द्वादशीला चतुर्मास नसतो.

जैनधर्मीय आषाढ शुक्ल चतुर्दशी ते कार्तिक पौर्णिमेपर्यंतचा काळ हा चातुर्मासाचा कालावधी मानतात.

शेतीतील पेरण्या ज्येष्ठात होतात आषाढ येतो तेव्हा देव शयनात जातात, अश्विनात पिकांची तोडणी होते, कार्तिकात मळणी होऊन देवोत्थानची वेळ येते.

चातुर्मासात हिंदूंचे विवाहमुहूर्त नसतात.

==व्रत-उपासना==

या काळात हिंदू व जैन धर्मांत अनेक व्रत-उपासना केल्या जातात. या काळात हिंदू धर्मात वर्णिलेल्या संस्कारांपैकी यज्ञोपवीत संस्कार, विवाह, दीक्षा ग्रहण, यज्ञ, गृहप्रवेश, गोदान इत्यादी शुभ कर्म केली जात नाहीत.