"अहाळीव" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
ओळ १:
{{विस्तार}}
अळीव किंवा हळीव म्हणून ओळखिली जाणारी तेलबिया देणारी ही भारतात उगवणारी, मूळ्ची इथियोपियातली एक आयुर्वेदिक औषधी वनस्पती आहे. बाळंतिणीस अंगावर दूध येण्यास हळिवाची खीर देतात. अळिवाचे लाडूही करतात.
* संस्कृत :चंद्रशूर
Line १७ ⟶ १८:
===वर्णन===
अहाळीव ही क्रुसिफेरी कुलातील वनस्पती आहे. तिचे शास्त्रीय नाव लेपिडियम सॅटिव्हम आहे. ही १४-१५ सेंमी. उंचीची, लहान व गुळगुळीत वर्षायू औषधी वनस्पती आहे. भारतामध्ये तिची विविध उपयोगांसाठी सर्वत्र लागवड केली जाते.
[[हळीव]] हे अत्यंत पौष्टिक असे तेल-बी आहे. १०० ग्रॅम हळिवात तब्बल १०० मिलिग्रॅम आयर्न असते. लोह, कॅल्शियम, फॉलेट, बीटाकॅरोटिन, क जीवनसत्त्व व टोकोफेरॉक हे पोषक घटक हळिवांत आहेत. [[हळीव]] हे रजःस्राव नियमित करण्यात मदत करते, तसेच त्यातील अँटिऑक्‍सिडंट्‌स व रक्‍तशुद्धी करणार्‍या घटकांमुळे हळीव हे तरुणींसाठी उपयुक्‍त ठरते. बाळंतिणीचे दूध वाढवण्यासाठी हळिवाचे लाडू किंवा खीर देण्याची पूर्वापार पद्धत आपल्याकडे आहे. हळिवाचे लाडू व दूध असा नाश्‍ता कृश तरुणींनी हिवाळ्यात घ्यावा. अंगकाठी भरायला मदत होते. अंकुरलेले [[हळीव]] सलाडमध्ये घालून घेतल्यास ते डोळ्यांसाठी हितकर आहेत. हळिवांतील चिकट गुणधर्मामुळे मलाविरोधाची तक्रार कमी करण्यासाठी यांचा वापर करता येतो. हळिवाच्या गॉयट्रोजेनिक गुणधर्मामुळे हायपोथायरॉईडचा त्रास असणार्‍यांनी या बियांचे पदार्थ खाऊ नयेत.▼
अहाळिवाची पाने साधी, विविध, पूर्णत: किंवा अंशत: अखंड किंवा पूर्णपणे विभागलेली असतात. मुळापासून निघाली आहेत अशी वाटणारी पाने लांब देठाची, तर खोडापासून निघालेली पाने बिनदेठाची रेषाकृती असतात. फुले लहान व पांढरी असून लांबट मंजिरीवर येतात. फळे गोलाकार, अंडाकृती व टोकास खाचदार असतात. फळात लहान कप्पे असून प्रत्येक कप्प्यात दोन बिया असतात. बिया लांबट, टोकाला निमुळत्या व रंगाने लाल असतात.
ही वनस्पती सर्वकाळी व सर्वत्र पिकविली जाते. सखल भागात सप्टेंबर ते फेब्रुवारीत व उंच प्रदेशात मार्च ते सप्टेंबरमध्ये बी पेरतात. त्यानंतर थोड्याच दिवसांत पाने कोशिंबिरीत किंवा कढीत घालण्यास खुडून घेतात. बियांच्या वाढीसाठी ४-६ आठवडे लागतात. पाला घोडयांना व उंटांना चारा म्हणून घालतात. दिवाळीत लहान मुले किल्ल्यावर हिरवळ करण्यासाठी अहाळीवाचा वापर करतात.
===उत्पत्तिस्थान===
इथियोपिया, भारत.
===उपयोग===
'''आयुर्वेदानुसार''' दमा, कफ व रक्ती मूळव्याध इ. व्याधींवर ही वनस्पती गुणकारी आहे. पाने उत्तेजक, मूत्रल व यकृताच्या विकारावर चांगली आहेत. बिया दुग्धवर्धक, रेचक, शक्तिवर्धक व मूत्रल आहेत. मुडपणे, दुखापत इत्यादींवर त्यांचे पोटीस बांधतात.
▲[[हळीव]] हे अत्यंत पौष्टिक असे तेल-बी आहे. १०० ग्रॅम हळिवात तब्बल १०० मिलिग्रॅम आयर्न असते. लोह, कॅल्शियम, फॉलेट, बीटाकॅरोटिन, क जीवनसत्त्व व टोकोफेरॉक हे पोषक घटक हळिवांत आहेत. [[हळीव]] हे रजःस्राव नियमित करण्यात मदत करते, तसेच त्यातील अँटिऑक्‍सिडंट्‌स व रक्‍तशुद्धी करणार्‍या घटकांमुळे हळीव हे तरुणींसाठी उपयुक्‍त ठरते. बाळंतिणीचे दूध वाढवण्यासाठी हळिवाचे लाडू किंवा खीर देण्याची पूर्वापार पद्धत आपल्याकडे आहे. हळिवाचे लाडू व दूध असा नाश्‍ता कृश तरुणींनी हिवाळ्यात घ्यावा. अंगकाठी भरायला मदत होते. अंकुरलेले [[हळीव]] सलाडमध्ये घालून घेतल्यास ते डोळ्यांसाठी हितकर आहेत. हळिवांतील चिकट गुणधर्मामुळे मलाविरोधाची तक्रार कमी करण्यासाठी यांचा वापर करता येतो. हळिवाच्या गॉयट्रोजेनिक गुणधर्मामुळे हायपोथायरॉईडचा त्रास असणार्‍यांनी या बियांचे पदार्थ खाऊ नयेत.
===संदर्भ===
| |||