"महाराष्ट्रातील किल्ले" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

शिवाजीचा जन्म [[शिवनेरी]] गडावर झाला. त्यांनी प्रथम जिंकलेला किल्ला [[तोरणा]] होय. [[राजगड]] ही मराठी राज्याची पहिली [[राजधानी]] होती. नंतर [[रायगड]] झाली. राजगड हा किल्ला शिवाजीने स्वतः बांधून घेतला. त्यापूर्वी त्या शहामृग नावाच्या डोंगरावर मुरुंबदेवाचे(ब्रह्मदेवाचे) देऊळ होते. ते देऊळ अजूनही राजगडाच्या बालेकिल्ल्यावर आहे. सिंधुदुर्ग, विजयदुर्ग व जंजिरा हे अरबी समुद्राला लागून असलेले किल्ले/जलदुर्ग आहेत. ते समुद्रमार्गे होणाऱ्याहोणार्‍या शत्रूंच्या हल्ल्यापासून स्वराज्याचे रक्षण करत.

=== [[पुणे जिल्हा]] (१८२१)===