"ष्ट आणि ष्ठ" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

संस्कृतमध्ये विशेषणाला 'तर' किंवा ’ईयसुन्‌’ हे प्रत्यय comparative degreeसाठी आणि ’तम’ किंवा ’इष्ठन्‌’हा superlative degreeसाठी लागतो. उदा० उच्च, उच्चतर (तुलनेने अधिक उच्‍च) आणि उच्चतम (सर्वात अधिक उच्च); गुरु गरीयस्‌ गरिष्ठ, वगैरे. इंग्रजीमध्ये यासाठी अनुक्रमे 'er' आणि 'est' हे प्रत्यय लागतात. उदा० high, higher आणि highest. म्हणजे इंग्रजी est ऐवजी संस्कृतमध्ये इष्ठ आहे. संस्कृतमधून मराठीत न आलेल्या किंवा [[तद्भव|तद्भव(बदल होऊन आलेल्या) शब्दांसाठी]] असे प्रत्यय मराठी भाषेत नाहीत. इच्छित अर्थ मिळविण्यासाठी मराठीत ’अधिक’ आणि ’सर्वात जास्त’ हे किंवा अशा अर्थाचे शब्द वापरले जातात. उदा० उंच, अधिक उंच आणि सर्वात (जास्त) उंच.

उदा० गुरुपासून बनलेला सर्वात मोठा अशा अर्थाचा गरिष्ठ (गुरु गुरुतर/गरीयस्‌ गुरुतम/गरिष्ठ). असे आणखीही काही शब्द आहेत. उदा० कर्तृपासून करिष्ठ, कृशपासून क्रशिष्ठ, पटुपासून पटिष्ठ, मतिमत्‌ पासून मतिष्ठ, महत्‌ पासून महिष्ठ, मृदु पासून म्रदिष्ठ, स्तविष्ठ, स्रविष्ठ, वगैरे अनेक. पण हे शब्द मराठीत आले नाहीत.

संस्कृत विशेषणांना ’ष्ठ’ हा [[प्रत्यय]] superlative degree दाखविण्यासाठी वापरला जातो.जात असल्याने, हा [[प्रत्यय]] लागलेले आणि मराठीत आलेले शब्द असे :

* ज्येष्ठ (सर्वात मोठा; रूढार्थाने वयाने मोठा) (महत्त्वाचा हिंदू महिना) (यावरून ज्येष्ठतर - अधिक ज्येष्ठ, ज्येष्ठतम - सर्वात वडील) (प्रशस्य श्रेयस्‌/ज्यायस्‌ श्रेष्ठ/ज्येष्ठ)

* घनिष्ठ (सर्वात अधिक घट्ट; खूप घट्ट) (घन घनितरघनतर/घनीयस्‌ घनितमघनतम/घनिष्ठ)

* श्रेष्ठी (श्रेष्ठ व्यक्ती; सावकार; नगरश्रेष्ठी, पक्षश्रेष्ठी ) (यावरून - शेट्टी, शेट, शेटजी, शेठ, शेठजी)

* पृष्ठ : पृष्ठभाग, मलपृष्ठ, मुखपृष्ठ, , वगैरे.

* द्रष्टा : दृश्‌ धातूचे अनद्यतन भविष्यकाळाचे (म्हणजे आजचा दिवस सोडून उद्याच्या आणि पुढच्या काळासाठी वापरावयाचे) तृतीय पुरुषी एकवचनी रूप. (द्रष्टा द्रष्टारौ द्रष्टार:). किंवा द्रष्‍टृ चे प्रथमपुरुषी एकवचन.

* वेष्टित : विश्ढ्‌विश्‌ धातूचे कभूधावि. यावरून वेष्टण, [[भूपरिवेष्टित देश |परिवेष्टित]] वगैरे

* सृष्ट : सृज्‌ धातूचे कभूधावि. यावरून सृष्टी, सृष्टिज्ञान, सृष्टिसौंदर्य, स्रष्टा(=ब्रह्मदेव)