"कीर्तन" च्या विविध आवृत्यांमधील फरक

सुरवातीससुरुवातीस नमन, पूर्वरंग (तत्त्वज्ञान व आध्यात्मिक चर्चा) नंतर मध्यंतरात नामजप आणि भक्तिगीत. नंतर पूर्वरंगाला साजेसे एखादे कथानक, म्हणजे उत्तररंग किंवा आख्यान आणि शेवटी भैरवी गायन आणि, देवाकडे मागणे आणि आरती असते.

सख्यं आत्मनिवेदनम!" अशा ९ भक्तींपैकी एक. कीर्तन हे पूर्वी प्रसार, प्रचार, [[लोकशिक्षण]], आणि समाजप्रबोधनाचे एक उत्तम माध्यम होते. काळाच्या ओघात अणि प्रसार माध्यमांच्या प्रगतीमुळे आज कीर्तनाचे महत्त्व कमी झाले असेल तरी आजही धार्मिक उत्सव अणि नित्य उपक्रमातउपक्रमांत अणि काही मंदिरांत नियम म्हणून १२ महिने कीर्तनाचा प्रघात आहे.

सर्व भारतीय भाषात होणारे कीर्तन हरिकीर्तन, हरिकथा या नावानेही ओळखले जाते .

महाराष्ट्रात [[मुंबई]] येथे सन १९४० मधे "अखिल भारतीय कीर्तन संस्था" या संस्थेची स्थापना झाली [http://www.keertansanstha.in]. आजही ही संस्था कार्यरत आहे, अणि कीर्तन प्रवचन या जुन्या भक्तियुक्त कला प्रकारांचे तंत्रशुद्ध प्रशिक्षण देण्याचे कार्य करीत आहे. संस्थेचे कार्यालय द.ल. वैद्य मार्ग, दादर (प), [[मुंबई]] २८ येथे आहे. [[पुणे]] येथे "[[नारद मंदिर]]" नावाची संस्था सदाशिव पेठेत हेच काम करते. [[नागपूर]] येथेही [[कीर्तन महाविद्यालय, नागपूर|कीर्तन महाविद्यालय]] आहे. सांगलीलायासांगलीला १९९२साली स्थापन झालेली [[अखिल भारतीय कीर्तनकुल संस्था]] नावाची संस्था आहे. तिच्या २०-२५ शाखा आहेत. संस्थेची पिंपरी-चिंचवड येथेही शाखा आहे. याशिवाय पंढरपूर, धरणगाव, धुळे, निकुंभे येथे कीर्तनाचे प्रशिक्षण देणारीदेणाऱ्या संस्था आहेत.

मराठवाड्यातील जालना जिल्ह्यातील अंबड तालुक्यातील गोदावरी नदीच्या किनारी असणारयाअसणाऱ्या श्रीक्षेत्र गोन्दीच्यागोंदीच्या मुळे घराण्याने कीर्तनाची परंपरा अनेक पिढ्यांपासून श्रद्धेने टिकवली आहे. कीर्तन केसरी श्री अच्युत बुवा मुळे गोंदिकरगोंदीकर हे स्वातंत्र्य पूर्वस्वातंत्र्यपूर्व काळात औंध जि .सातारा येथे खास कीर्तन शिकण्या साठी श्रीमंत राजेसाहेब बाळासाहेब पंत प्रतिनिधी यांच्या कीर्तन महाविद्यालयात खास कीर्तन शिकण्यासाठी, वयाच्या १०व्या वर्षी पायी प्रवास करत गेले. होते .अचूत बुवांच्याअच्युतबुवांच्या या परंपरेचेकलेचे जतन पुढे त्यांचे चिरंजीव प्रकाशबुवा मुळे यांनी केले . हैदराबाद नभोवाणी केंद्रावरून अचूतबुवाअच्युतबुवा मुळे यांची कीर्तने निजाम कालीन राजवटीतही प्रसारित होत असत . आज प्रकाशबुवांची ही परंपरा त्यांचे चिरंजीव श्रीपादबुवा व योगीराज बुवा समर्थपणे चालवीत आहेत .गोंदिकर गोंदीकर घराणे नारदीय, वारकरी,वारकरी ,रामदासी या सर्वच पद्धतीचीपद्धतींची कीर्तन परंपरा कुशलतेने सांभाळीत आहे . {{संदर्भ हवा}}